غضب حضرت زهراء (س) به منزله ی غضب پیامبر (ص) و مورد لعن خداوند قرار گرفتن است (مصادر اهل سنت)

پنجشنبه, ۲ اسفند ۱۳۹۷، ۰۱:۲۷ ب.ظ

مقدمه

یکی از روایات مورد اتفاقات شیعه و اهل سنت آن است که غضب حضرت زهراء (س) به منزله ی غضب پیامبر (ص) می باشد.این مفهوم در روایات صحیح اهل سنت وارد شده و با استدلال به متن این روایات می توان مطالب زیادی را در مورد مقامات حضرت زهراء سلام الله علیها از آن استنباط کرده و آن را در مورد تحلیل بسیاری از وقایع صدر اسلام به کار بست.

در این مطلب قصد داریم تا ابتدا ضمن دسته بندی این روایات بر اساس متن و الفاظ به کار بسته شده در آن ها، تمامی آن ها را ارائه داده و سپس گزیده ای از شرح علمای اهل سنت بر این روایت را نقل کرده و در پایان به نتایجی مهم که از این روایت به دست می آید اشاره کنیم.

روایات

روایات با لفظ «من أغضبها أغضبنی» یا «یغضبنی ما اغضبها»

حَدَّثَنَا أَبُو الوَلِیدِ، حَدَّثَنَا ابْنُ عُیَیْنَةَ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِینَارٍ، عَنِ ابْنِ أَبِی مُلَیْکَةَ، عَنِ المِسْوَرِ بْنِ مَخْرَمَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّی، فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِی».

پیامبر (ص) فرمودند: فاطمه پاره ی تن من است.هرکس او را خشمگین سازد مرا خشمگین ساخته است.

البخاری الجعفی، ابوعبدالله محمد بن إسماعیل (المتوفی 256هـ)، صحیح البخاری، ج5، ص21، ح3714، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، ناشر: دار طوق النجاة، الطبعة: الأولى، 1422هـ .

البخاری الجعفی، ابوعبدالله محمد بن إسماعیل (المتوفی 256هـ)، صحیح البخاری، ج5، ص29، ح3767، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، ناشر: دار طوق النجاة، الطبعة: الأولى، 1422هـ .

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، السنن الکبرى، ج7، ص394، ح8313، حققه وخرج أحادیثه: حسن عبد المنعم شلبی، أشرف علیه: شعیب الأرناؤوط، قدم له: عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، السنن الکبرى، ج7، ص458، ح8467، حققه وخرج أحادیثه: حسن عبد المنعم شلبی، أشرف علیه: شعیب الأرناؤوط، قدم له: عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

الآجری، أبی بکر محمد بن الحسین (المتوفى360هـ)، الشریعة، تحقیق: الدکتور عبد الله بن عمر بن سلیمان الدمیجی، ج5، ص2122، ح1611، ناشر: دار الوطن - الریاض / السعودیة، الطبعة: الثانیة، 1420 هـ - 1999 م.

الشیبانی، أحمد بن عمرو بن الضحاک ابوبکر (المتوفی 287هـ)، الآحاد والمثانی، ج5، ص361، ح2954، تحقیق: د. باسم فیصل أحمد الجوابرة، ناشر:دار الرایة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1411 – 1991م.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج22، ص404، ح1012، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج22، ص405، ح1014، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

البغوی، الحسین بن مسعود (المتوفی 516هـ)، شرح السنة، تحقیق: شعیب الأرناؤوط - محمد زهیر الشاویش، ناشر: المکتب الإسلامی - دمشق _ بیروت، الطبعة: الثانیة، 1403هـ - 1983م.

إبن أبی شیبة الکوفی، ابوبکر عبد الله بن محمد (المتوفی 235 هـ)، المصنف فی الأحادیث والآثار، تحقیق: کمال یوسف الحوت، ناشر: مکتبة الرشد - الریاض، الطبعة: الأولى، 1409هـ .

روایات با لفظ«یؤذینی ما آذاها»

حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ، حَدَّثَنَا اللَّیْثُ، عَنِ ابْنِ أَبِی مُلَیْکَةَ، عَنِ المِسْوَرِ بْنِ مَخْرَمَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ وَهُوَ عَلَى المِنْبَرِ: «إِنَّ بَنِی هِشَامِ بْنِ المُغِیرَةِ اسْتَأْذَنُوا فِی أَنْ یُنْکِحُوا ابْنَتَهُمْ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ، فَلاَ آذَنُ، ثُمَّ لاَ آذَنُ، ثُمَّ لاَ آذَنُ، إِلَّا أَنْ یُرِیدَ ابْنُ أَبِی طَالِبٍ أَنْ یُطَلِّقَ ابْنَتِی وَیَنْکِحَ ابْنَتَهُمْ، فَإِنَّمَا هِیَ بَضْعَةٌ مِنِّی، یُرِیبُنِی مَا أَرَابَهَا، وَیُؤْذِینِی مَا آذَاهَا» هَکَذَا قَالَ.

مسور بن مخرمه می گوید شنیدم که پیامبر (ص) بر بالای منبر می گفت: بنو هشام بن المغیره از من اجازه گرفتند تا دخترشان را به ازدواج علی بن ابی طالب در بیاورند.من اجازه نمی دهم، من اجازه نمی دهم، من اجازه نمی دهم مگر این که علی بن ابی طالب دخترم را طلاق بدهد و با دختر آن ها ازدواج کند.چرا که دخترم پاره ی تن من است و آن چه او را ناپسند بیاید مرا ناپسند می آید و هرچه او را بیازارد مرا می آزارد.

توضیح: مساله ی خواستگاری امیرالمومنین علیه السلام از دختر ابوجهل از اکاذیبی است که مخالفین شیعه آن را نقل کرده اند و بر اساس مبانی اهل سنت نیز می توان عدم صحت چنین ادعایی را ثابت کرد و ان شاء الله در مطالبی جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

البخاری الجعفی، ابوعبدالله محمد بن إسماعیل (المتوفی 256هـ)، صحیح البخاری، ج7، ص37، ح5230، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، ناشر: دار طوق النجاة، الطبعة: الأولى، 1422هـ .

النیسابوری القشیری، ابوالحسین مسلم بن الحجاج (المتوفی 261هـ)، صحیح مسلم، ج4، ص1902، ح2449، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت.

النیسابوری القشیری، ابوالحسین مسلم بن الحجاج (المتوفی 261هـ)، صحیح مسلم، ج4، ص1903، ح2449، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت.

الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (المتوفی 241هـ)، فضائل الصحابة، ج2، ص756، ح1327، تحقیق د. وصی الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1403هـ – 1983م.

الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (المتوفی 241هـ)، فضائل الصحابة، ج2، ص756، ح1328، تحقیق د. وصی الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1403هـ – 1983م.

الشیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل أبو عبد الله (المتوفى241هـ)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج26، ص46، ح16123، المحقق: شعیب الأرنؤوط - عادل مرشد، وآخرون، إشراف: د عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

الشیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل أبو عبد الله (المتوفى241هـ)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج31، ص240، ح18926، المحقق: شعیب الأرنؤوط - عادل مرشد، وآخرون، إشراف: د عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

القزوینی، ابوعبدالله محمد بن یزید (المتوفى 275هـ)، سنن ابن ماجة، ج3، ص165، ح1998، تحقیق: المحقق: شعیب الأرنؤوط - عادل مرشد - محمَّد کامل قره بللی - عَبد اللّطیف حرز الله، الناشر: دار الرسالة العالمیة، الطبعة: الأولى، 1430 هـ - 2009 م.

السجستانی الأزدی، ابوداود سلیمان بن الأشعث (المتوفی 275هـ)، سنن أبی داود، ج3، ص415، ح2071، المحقق: شعَیب الأرنؤوط - محَمَّد کامِل قره بللی، الناشر: دار الرسالة العالمیة، الطبعة: الأولى، 1430 هـ - 2009 م.

الترمذی، محمد بن علی بن الحسن بن بشر، أبو عبد الله، الحکیم (المتوفى320هـ)، سنن الترمذی، ج6، ص181، ح3867، المحقق: بشار عواد معروف، الناشر: دار الغرب الإسلامی – بیروت، سنة النشر: 1998 م.

الترمذی، محمد بن علی بن الحسن بن بشر، أبو عبد الله، الحکیم (المتوفى320هـ)، سنن الترمذی، ج6، ص181، ح3869، المحقق: بشار عواد معروف، الناشر: دار الغرب الإسلامی – بیروت، سنة النشر: 1998 م.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، السنن الکبرى، ج7، ص394، ح8312، حققه وخرج أحادیثه: حسن عبد المنعم شلبی، أشرف علیه: شعیب الأرناؤوط، قدم له: عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، السنن الکبرى، ج7، ص457، ح8465، حققه وخرج أحادیثه: حسن عبد المنعم شلبی، أشرف علیه: شعیب الأرناؤوط، قدم له: عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، السنن الکبرى، ج7، ص458، ح8466، حققه وخرج أحادیثه: حسن عبد المنعم شلبی، أشرف علیه: شعیب الأرناؤوط، قدم له: عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421 هـ - 2001 م.

التمیمی البستی، محمد بن حبان بن أحمد ابوحاتم (المتوفی 354 هـ)، صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، ج15، ص406، ح6955، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، ناشر:مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1414هـ ـ 1993م.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج13، ص113، ح277، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج22، ص404، ح1010، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج22، ص404، ح1011، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

الحاکم النیسابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (المتوفى 405 هـ)، المستدرک على الصحیحین، ج3، ص173، ح4751، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990 م.

البیهقی، الحافظ أبی بکر أحمد بن الحسین (المتوفى458هـ)، السنن الکبرى، ج7، ص502، ح14798، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت - لبنات، الطبعة: الثالثة، 1424 هـ - 2003 م.

البیهقی، الحافظ أبی بکر أحمد بن الحسین (المتوفى458هـ)، السنن الکبرى، ج10، ص478، ح21413، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت - لبنات، الطبعة: الثالثة، 1424 هـ - 2003 م.

البغوی، الحسین بن مسعود (المتوفی 516هـ)، شرح السنة، ج14، ص159، ح3958، تحقیق: شعیب الأرناؤوط - محمد زهیر الشاویش، ناشر: المکتب الإسلامی - دمشق _ بیروت، الطبعة: الثانیة، 1403هـ - 1983م.

المقدسی الحنبلی، ابوعبد الله محمد بن عبد الواحد بن أحمد (المتوفى 643هـ)، الأحادیث المختارة، ج9، ص314و315، ح274، تحقیق عبد الملک بن عبد الله بن دهیش، ناشر: دار خضر للطباعة والنشر والتوزیع، بیروت - لبنان، الطبعة: الأولى، 1410هـ .

الشیبانی، أحمد بن عمرو بن الضحاک ابوبکر (المتوفی 287هـ)، الآحاد والمثانی، ج5، ص362، ح2957، تحقیق: د. باسم فیصل أحمد الجوابرة، ناشر:دار الرایة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1411 – 1991م.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج22، ص405، ح1013، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

روایت با لفظ «یقبضنی ما یقبضها»

حَدَّثَنَا أَبُو سَهْلٍ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ الْقَطَّانُ، بِبَغْدَادَ، ثنا إِسْمَاعِیلُ بْنُ إِسْحَاقَ الْقَاضِی، ثنا إِسْحَاقُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَرْوِیُّ، ثنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الزُّهْرِیُّ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ، عَنِ الْمِسْوَرِ بْنِ مَخْرَمَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّمَا فَاطِمَةُ شُجْنَةٌ مِنِّی یَبْسُطُنِی مَا یَبْسُطَهَا، وَیَقْبِضُنِی مَا یَقْبِضُهَا» هَذَا حَدِیثٌ صَحِیحُ الْإِسْنَادِ، وَلَمْ یُخَرِّجَاهُ ".

پیامبر (ص) فرمودند: همانا فاطمه پاره ی تن من است.هر آن چه او را خوشحال سازد مرا خوشحال ساخته و هر آن چه او را ناراحت سازد مرا ناراحت ساخته است.

الحاکم النیسابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (المتوفى 405 هـ)، المستدرک على الصحیحین، ج3، ص168، ح4734، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990 م. [تعلیق الحاکم: صحیح الإسناد تعلیق الذهبی: صحیح]

الحاکم النیسابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (المتوفى 405 هـ)، المستدرک على الصحیحین، ج3، ص172، ح4747، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990 م. [تعلیق الحاکم: صحیح الإسناد تعلیق الذهبی: صحیح]

الأشقودری الألبانی، أبو عبد الرحمن محمد ناصر الدین (المتوفى 1420هـ)، سلسلة الأحادیث الصحیحة وشیء من فقهها وفوائدها، ج4، ص650، ح1995، الناشر: مکتبة المعارف للنشر والتوزیع - الریاض، الطبعة: الأولى، جـ 1 - 4: 1415 هـ - 1995 م - جـ 6: 1416 هـ - 1996 م - جـ 7: 1422 هـ - 2002 م.

الشیبانی، أحمد بن عمرو بن الضحاک ابوبکر (المتوفی 287هـ)، الآحاد والمثانی، ج5، ص362، ح2956، تحقیق: د. باسم فیصل أحمد الجوابرة، ناشر:دار الرایة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1411 – 1991م.

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (المتوفی 360هـ)، المعجم الکبیر، ج20، ص25، ح30، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة ابن تیمیة - القاهرة، الطبعة: الثانیة.

روایت با لفظ «یغیظنی ما یغیظها»

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ هِشَامٍ، قَالَ: نا إِسْمَاعِیلُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، عَنْ أَیُّوبَ، عَنِ ابْنِ أَبِی مُلَیْکَةَ، عَنِ ابْنِ الزُّبَیْرِ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّمَا فَاطِمَةُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا، بَضْعَةٌ مِنِّی، یَغِیظُنِی مَا یَغِیظُهَا» وَقَالَ مَرَّةً أُخْرَى: «وَیُؤْذِینِی مَا آذَاهَا» . وَهَذَا الْحَدِیثُ لَا نَعْلَمُ رَوَاهُ عَنْ أَیُّوبَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ إِلَّا إِسْمَاعِیلُ بْنُ عُلَیَّةَ. وَقَدْ رَوَاهُ اللَّیْثُ بْنُ سَعْدٍ، فَقَالَ: عَنِ ابْنِ أَبِی مُلَیْکَةَ، عَنِ الْمِسْوَرِ بْنِ مَخْرَمَةَ.

پیامبر (ص) فرمودند: فاطمه پاره ی تن من است و هر آن چه او را خشمگین سازد مرا خشمگین ساخته است.بار دیگر فرمودند: هر آن چه او را بیازارد مرا آزرده است.

البزار، ابوبکر أحمد بن عمرو بن عبد الخالق (المتوفى 292 هـ)، البحر الزخار (مسند البزار)، ج6، ص150، ح2193، تحقیق: د. محفوظ الرحمن زین الله، الناشر: مؤسسة علوم القرآن، مکتبة العلوم والحکم - بیروت، المدینة الطبعة: الأولى، 1409 هـ .

شرح علمای اهل سنت بر روایات و ذکر نکاتی مهم

در این بخش ما تنها به آن بخش از شرح و توضیحات علمای اهل سنت که حاوی نکات ارزشمند و کاربردی باشند اشاره می کنیم و به منظور جلوگیری از به درازا کشیده شدن مطلب از نقل سخنان تکراری یا بدون کاربرد خودداری می کنیم.

معنای «بضعة» و پیامدهای آن

و(قوله ـ صلى الله علیه وسلم ـ: إن فاطمة بضعة منی، یریبنی ما رابها) البضعة - بفتح الباء -: القطعة من اللحم، وتجمع بضاع، کقصعة وقصاع، وهی مأخوذة من البضع، وهو القطع، وقد سَمَّاها فی الروایة الأخرى: مُضغَة، وهی قَدرُ ما یمضغها الماضغ، ویعنی بذلک: أنَّها کالجزء منه یؤلمه ما آلمها. ویریبنی ما رابها: أی یشق علی ویؤلمنی.

أبو العباس القرطبی، أحمد بن عمر بن إبراهیم (المتوفى 656 هـ)، المفهم لما أشکل من تلخیص کتاب مسلم، ج6، ص352، تحقیق : محیی الدین دیب مستو،یوسف علی بدیوی،أحمد محمد السید، محمود إبراهیم بزال، الناشر : دار إبن کثیر، دار الکلم الطیب، الطبعة الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

این سخن پیامبر که فرمودند: «إن فاطمة بضعة منی، یریبنی ما رابها»، منظور از «بضعة» تکه ای از گوشت است و جمع آن «بضاع» است.مانند قصعة و قصاع و این کلمه برگرفته از «بضع» به معنای قطعه و تکه است و در روایت دیگری لفظ «مضغة» آمده است و منظور از آن مقداری است که جَوَنده می جَوَد و منظور از آن این است که فاطمه جزئی از وجود اوست و آن چه فاطمه را به درد می آورد او را نیز به درد می آورد.منظور از عبارت «ویریبنی ما رابها» آن است که بر من سخت می آید و مرا به درد می آورد.

(البَضْعة): قطعة لحم، فإذا ثبت هذا، فمحبَّتُها واجبة، ومحبة أولادِها على الإطلاق واجبة.

المظهری، الحسین بن محمود بن الحسن (المتوفى 727 هـ)، المفاتیح فی شرح المصابیح، ج6، ص320و321، تحقیق ودراسة: لجنة مختصة من المحققین بإشراف: نور الدین طالب، الناشر: دار النوادر، وهو من إصدارات إدارة الثقافة الإسلامیة - وزارة الأوقاف الکویتیة، الطبعة: الأولى، 1433 هـ - 2012 م.

(بضعة): تکه ی گوشت، بنا بر این زمانی که این ثابت شد، محبت [حضرت] زهراء واجب است و محبت فرزندان او به صورت مطلق واجب است.

قَوْله: (بضعَة منی) بِفَتْح الْبَاء الْمُوَحدَة وَبِضَمِّهَا على قَول، وبکسرها أَیْضا، وَاسْتدلَّ بِهِ الْبَیْهَقِیّ على أَن: من سبها فَإِنَّهُ یکفر.

العینی الغیتابی الحنفی، بدر الدین ابومحمد محمود بن أحمد (المتوفى 855هـ)، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، ج16، ص249، الناشر: دار إحیاء التراث العربی – بیروت.

این سخن پیامبر (ص) که «بضعَة منی» بیهقی بدان استناد کرده مبنی بر این که هر آن کس فاطمه را سب کند کافر است.

قَوْلُهُ (فَإِنَّمَا هِیَ ابْنَتِی بَضْعَةٌ مِنِّی) بِفَتْحِ الْبَاءِ وَقَدْ تُکْسَرُ أَیْ أَنَّهَا جُزْءٌ مِنِّی کَمَا أَنَّ الْبَضْعَةَ جُزْءٌ مِنَ اللَّحْمِ (یَرِیبُنِی) بِفَتْحِ الْیَاءِ أَیْ یُوقِعُنِی فِی الْقَلَقِ وَالِاضْطِرَابِ.

السندی، نور الدین بن عبدالهادی أبو الحسن (المتوفى1138هـ)، حاشیة السندی على النسائی، ج1، ص616، الناشر: دار الجیل.

این سخن پیامبر (ص) که «فَإِنَّمَا هِیَ ابْنَتِی بَضْعَةٌ مِنِّی» یعنی فاطمه جزئی از من است همانطور که تکه و پاره ی گوشت جزئی از گوشت است.«یَرِیبُنِی» یعنی مرا در نگرانی و اضطراب می افکند.

والذی أمیل إلیه- أن فاطمة البتول أفضل النساء المتقدمات والمتأخرات من حیث إنها بضعة رسول الله صلّى الله تعالى علیه وسلم بل ومن حیثیات أخر أیضا، ولا یعکر على ذلک الأخبار السابقة لجواز أن یراد بها أفضلیة غیرها علیها من بعض الجهات وبحیثیة من الحیثیات- وبه یجمع بین الآثار- وهذا سائغ على القول بنبوة مریم أیضا إذ البضعیة من روح الوجود وسید کل موجود لا أراها تقابل بشیء ...

الآلوسی البغدادی الحنفی، أبو الفضل شهاب الدین السید محمود بن عبد الله (المتوفی 1270هـ)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، ج2، ص149، المحقق: علی عبد الباری عطیة، الناشر: دار الکتب العلمیة – بیروت، الطبعة: الأولى، 1415 هـ .

آن چه که من از جهت اعتقادی بدان گرایش دارم آن است که فاطمه ی بتول از این جهت که پاره ی تن پیامبر (ص) است و از جهات دیگر برترینِ زنان پیشینیان و پسینیان است و روایات پیشین مبنی بر این که دیگران از برخی جنبه ها افضل از او باشند این اعتقاد را رد نمی کند و بلکه بین روایات جمع می گردد و این اعتقاد با وجود قول به نبوت مریم نیز صحیح است چرا که معتقدم چیزی نمی تواند با پاره ی تن روح وجود و سرور همه ی موجودات بودن مقابله کند ...

معنای «من اغضبها اغضبنی»/«یؤذینی ما آذاها»/«یقبضنی ما یقبضها» و پیامدهای آن

(ویؤذینی ما آذاها) یعنی: إذا تأذت فاطمة فی نفسها تأذى النبی - صلى الله علیه وسلم - بسببها، وأذى النبی - صلى الله علیه وسلم - حرام.

ابن رسلان المقدسی الشافعی، شهاب الدین أبو العباس أحمد بن حسین بن علی (المتوفى 844 هـ)، شرح سنن أبی داود، ج9، ص324، تحقیق: عدد من الباحثین بدار الفلاح بإشراف خالد الرباط، الناشر: دار الفلاح للبحث العلمی وتحقیق التراث، الطبعة: الأولى، 1437 هـ - 2016 م.

(ویؤذینی ما آذاها): یعنی هر زمان که فاطمه اذیت شود، پیامبر (ص) نیز به سبب او اذیت می شود و اذیت کردن پیامبر (ص) حرام است.

قَوْلُهُ فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِی اسْتَدَلَّ بِهِ السُّهَیْلِیُّ عَلَى أَنَّ مَنْ سَبَّهَا فَإِنَّهُ یَکْفُرُ وَتَوْجِیهُهُ أَنَّهَا تَغْضَبُ مِمَّنْ سَبَّهَا وَقَدْ سَوَّى بَیْنَ غَضَبِهَا وَغَضَبِهِ وَمَنْ أَغْضَبَهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَکْفُرُ وَفِی هَذَا التَّوْجِیهِ نَظَرٌ لَا یَخْفَى ...

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (المتوفى 852 هـ)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج7، ص105، تحقیق: محب الدین الخطیب، ناشر: دار المعرفة - بیروت.

سهیلی به این سخن که «فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِی» استدلال کرده مبنی بر این که هر کس [حضرت] فاطمه را دشنام دهد کافر است و توجیهش آن است که [حضرت] فاطمه بر آن کس که او را سب کند خشمگین می گردد و سهیلی بین غضب فاطمه و غضب پیامبر (ص) قائل به مساوات شده و هر آن کس که پیامبر (ص) را خشمگین سازد کافر است و این توجیه دارای اشکالی است که مخفی نمی باشد ...

توضیح: متاسفانه ابن حجر عسقلانی پاسخ دقیق و علمی و تفصیلی به این توجیه نداده تا به نقد آن بپردازیم و الا این استدلال سهیلی کاملا صحیح و علمی و منطقی است و اشکالی بر آن وارد نیست.

(أغضبنی) استدلّ به السهیلی على أن من سبّها فإنه یکفر، وأنها أفضل بناته -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ-.

أحمد بن محمد بن أبى بکر، أبو العباس شهاب الدین القسطلانی (المتوفى 923 هـ)، إرشاد الساری لشرح صحیح البخاری، ج6، ص141، الناشر: المطبعة الکبرى الأمیریة – مصر، الطبعة: السابعة، 1323 هـ .

(أغضبنی) سهیلی بدان استناد کرده مبنی بر این که هرکس فاطمه را سب کند کافر است و او بهترین دختر پیامبر (ص) است.

وَلَا شَیْءَ أَعْظَمَ فِی إِدْخَالِ الْأَذَى عَلَیْهَا مِنْ قَتْلِ وَلَدِهَا وَلِهَذَا عُرِفَ بَالِاسْتِقْرَاءِ مُعَاجَلَةُ مَنْ تَعَاطَى ذَلِکَ بَالْعُقُوبَةِ فِی الدُّنْیَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ.

العظیم آبادی، محمد شمس الحق (المتوفی 1329هـ)، عون المعبود شرح سنن أبی داوود ومعه حاشیة ابن القیم: تهذیب سنن أبی داود وإیضاح علله ومشکلاته، ج6، ص57، الناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1415 هـ - 1995م.

و چیزی بیشتر از کشتن فرزندش او را اذیت نمی کند و به همین دلیل است که از طریق استقراء مشخص شده است که کسی که در این کار نقش داشته زود از دنیا رفته و عذاب آخرت قطعا شدیدتر است.

(وَیُؤْذِینِی مَا آذَاهَا) فِیهِ تَحْرِیمُ أَذَى مَنْ یَتَأَذَّى النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِتَأَذِّیهِ لِأَنَّ أَذَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وسلم حرام حَرَامٌ اتِّفَاقًا قَلِیلُهُ وَکَثِیرُهُ وَقَدْ جَزَمَ بِأَنَّهُ یُؤْذِیهِ مَا یُؤْذِی فَاطِمَةَ فَکُلُّ مَنْ وَقَعَ منه فِی حَقِّ فَاطِمَةَ شَیْءٌ فَتَأَذَّتْ بِهِ فَهُوَ یُؤْذِی النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِشَهَادَةِ هَذَا الْخَبَرِ الصَّحِیحِ وَلَا شَیْءَ أَعْظَمَ فِی إِدْخَالِ الْأَذَى عَلَیْهَا مِنْ قَتْلِ وَلَدِهَا وَلِهَذَا عُرِفَ بِالِاسْتِقْرَاءِ مُعَاجَلَةُ مَنْ تَعَاطَى ذَلِکَ بِالْعُقُوبَةِ فِی الدُّنْیَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ.

المبارکفوری، أبو العلا محمد عبد الرحمن بن عبد الرحیم (المتوفى 1353هـ) ، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی ، ج10، ص251، دار الکتب العلمیة – بیروت.

(یقبضنی مَا یقبضهَا) أَی أکره مَا تکره.

المناوی، محمد عبد الرؤوف بن علی بن زین العابدین (المتوفی 1031هـ)، التیسیر بشرح الجامع الصغیر، ج2، ص166، ناشر: مکتبة الإمام الشافعی - الریاض، الطبعة: الثالثة، 1408هـ ـ 1988م.

المناوی، محمد عبد الرؤوف بن علی بن زین العابدین (المتوفی 1031هـ)، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج4، ص421، ناشر: المکتبة التجاریة - مصر، الطبعة: الأولى، 1356هـ .

(یقبضنی مَا یقبضهَا) یعنی ناپسند می دارم هر آن چه را که او (فاطمه) ناپسند می دارد.

(فمن أغضبها) بأی شیء. (أغضبنی) استدل به السهیلی على أن من سبها کفر؛ لأنها بضعته لأنها أفضل حتى من الشیخین قال ابن حجر وفیه نظر ...

الأمیر الصنعانی، محمد بن إسماعیل (المتوفی 1182هـ)، التنویر شرح الجامع الصغیر، ج7، ص467، المحقق: د. محمَّد إسحاق محمَّد إبراهیم، الناشر: مکتبة دار السلام، الطبعة: الأولى، 1432 هـ - 2011 م.

(هر کس او را خشمگین سازد) به هر وسیله ای (مرا خشمگین ساخته است).سهیلی به این عبارت استدلال کرده است مبنی بر این که هرکس او را سب کند کافر است چرا که فاطمه پاره ی تن پیامبر (ص) است و حتی از شیخین افضل است و ابن حجر گفته این استدلال اشکال دارد ...

وَفِی الْحَدِیثِ تَحْرِیمُ أَذَى مَنْ یَتَأَذَّى النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِتَأَذِّیهِ لِأَنَّ أَذَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ حَرَامٌ اتِّفَاقًا قَلِیلُهُ وَکَثِیرُهُ وَقَدْ جَزَمَ بِأَنَّهُ یُؤْذِیهِ مَا یُؤْذِی فَاطِمَةَ فَکُلُّ مَنْ وَقَعَ مِنْهُ فِی حَقِّ فَاطِمَةَ شَیْءٌ فَتَأَذَّتْ بِهِ فَهُوَ یُؤْذِی النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِشَهَادَةِ هَذَا الْخَبَرِ الصَّحِیحِ وَلَا شَیْءَ أَعْظَمُ فِی إِدْخَالِ الْأَذَى عَلَیْهَا مِنْ قَتْلِ وَلَدِهَا وَلِهَذَا عُرِفَ بِالِاسْتِقْرَاءِ مُعَاجَلَةُ مَنْ تَعَاطَى ذَلِکَ بِالْعُقُوبَةِ فِی الدُّنْیَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ ...

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (المتوفى 852 هـ)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج9، ص329، ج7، ص105، تحقیق: محب الدین الخطیب، ناشر: دار المعرفة - بیروت.

این حدیث دلیلی است بر حرام بودن اذیت کردن کسی که پیامبر (ص) به خاطر اذیت شدنش اذیت می شود چرا که اذیت کردن پیامبر (ص) بالاتفاق حرام است چه کم باشد و چه زیاد و پیامبر جزما گفته است که آن چه فاطمه را بیازارد او را می آزارد.بنا بر این هر آن کس که از او عملی سر بزند که که فاطمه به خاطر آن اذیت شود، در حقیقت به شهادت این خبر صحیح پیامبر (ص) را اذیت کرده است و چیزی بیشتر از کشتن فرزندش او را اذیت نمی کند و به همین دلیل است که از طریق استقراء مشخص شده است که کسی که در این کار نقش داشته زود از دنیا رفته و عذاب آخرت قطعا شدیدتر است.

وَفِیه: تَحْرِیم أدنى أَذَى من یتَأَذَّى النَّبِی صلى الله عَلَیْهِ وَسلم بتأذیه.

العینی الغیتابی الحنفی، بدر الدین ابومحمد محمود بن أحمد (المتوفى 855هـ)، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، ج20، ص212، الناشر: دار إحیاء التراث العربی – بیروت.

و این حدیث دال بر حرام بودن آزردن کسی است که که پیامبر (ص) به دلیل اذیت شدن او اذیت می گردد.

وحینئذٍ فمن آذى فاطمة فقد آذى النبی -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ- وأذاه حرام اتفاقًا.

أحمد بن محمد بن أبى بکر، أبو العباس شهاب الدین القسطلانی (المتوفى 923 هـ)، إرشاد الساری لشرح صحیح البخاری، ج8، ص114، الناشر: المطبعة الکبرى الأمیریة – مصر، الطبعة: السابعة، 1323 هـ .

بنا بر این هرکس فاطمه را بیازارد پیامبر (ص) را آزرده است و آزردن پیامبر (ص) بالاتفاق حرام است.

-[ویؤخذ من الأحادیث فوق ما تقدم]-

1 - تحریم أذى من یتأذى النبی صلى الله علیه وسلم بتأذیه لأن أذى النبی صلى الله علیه وسلم حرام اتفاقا قلیله وکثیره.

لاشین، موسى شاهین، فتح المنعم شرح صحیح مسلم، ج9، ص418، الناشر: دار الشروق، الطبعة: الأولى (لدار الشروق)، 1423 هـ - 2002 م.

و از احادیث چنین به دست می آید:

1- حرام بودن آزردن و اذیت کردن کسی که پیامبر (ص) با آزردنش اذیت می گردد چرا که آزردن پیامبر بالاتفاق حرام است چه کم باشد و چه زیاد.

دل هذا الحدیث على ما یأتی: أولاً: فضل السیدة فاطمة رضی الله عنها، ومکانتها عند النبی - صلى الله علیه وسلم -، لکونها بضعة منه، ولشدة تعلقه بها نفسیاً، ومشارکته لها وجدانیاً وعاطفیاً، وهذه منقبة عظیمة لها، وفضیلة ومزیة لها على غیرها کما ترجم له البخاری، ولهذا قال مالک رحمه الله: لا أفضّل أحداً على بضعة رسول الله - صلى الله علیه وسلم -.

قاسم، حمزة محمد، منار القاری شرح مختصر صحیح البخاری، ج4، ص271، راجعه: الشیخ عبد القادر الأرناؤوط، عنی بتصحیحه ونشره: بشیر محمد عیون، الناشر: مکتبة دار البیان، دمشق - الجمهوریة العربیة السوریة، مکتبة المؤید، الطائف - المملکة العربیة السعودیة، عام النشر: 1410 هـ - 1990 م.

این حدیث دال بر مواردی است که در ادامه می آید: اولا: فضیلت و برتری فاطمه رضی الله عنها و جایگاهش در نزد پیامبر (ص)، چرا که او پاره ی تن پیامبر (ص) است و به دلیل شدت تعلق خاطر پیامبر (ص) به وی و وابستگی ایشان به فاطمه از نظر وجدانی و عاطفی و این منقبتی بزرگ و فضیلتی برای فاطمه نسبت به دیگران است همانطور که بخاری در شرح حال او آورده است و به همین دلیل است که مالک گفته است: کسی بر پاره ی تن رسول الله (ص) برتری ندارد.

حرام بودن آزار و اذیت پیامبر (ص) چه کم و چه زیاد

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (المتوفی 852 هـ)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج9، ص329، تحقیق: محب الدین الخطیب، ناشر: دار المعرفة - بیروت.

انجام عمل مباحی که پیامبر (ص) را ناراحت کند جایز نیست

وَفِیهِ تَحْرِیم أَذَى النَّبِیّ صَلَّى اللَّه عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِکُلِّ وَجْه مِنْ الْوُجُوه وَإِنْ کَانَ بِفِعْلٍ مُبَاح فَإِذَا تَأَذَّى بِهِ رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لَمْ یَجُزْ فِعْله لِقَوْلِهِ تَعَالَى {وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُول اللَّه}.

العظیم آبادی، محمد شمس الحق (المتوفی 1329هـ)، عون المعبود شرح سنن أبی داوود ومعه حاشیة ابن القیم: تهذیب سنن أبی داود وإیضاح علله ومشکلاته، ج6، ص55، الناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1415 هـ - 1995م.

و این حدیث دال بر حرام بودن اذیت کردن پیامبر (ص) به هر شکلی از اشکال است حتی اگر با کار مباح باشد اگر رسول الله (ص) به دلیل آن آزرده شود به دلیل این سخن خداوند جایز نیست: «وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُول اللَّه»

قال بعض علمائنا: لا یجوز أن یؤذى النبى بفعل مباح ولا غیره، وأما غیره من الناس فتجوز إذایته بما یباح للإنسان فعله، ولا یباح أن یمنع من إذایته.

القاضی عیاض، ابوالفضل عیاض بن موسی بن عیاض الیحصبی السبتی (المتوفى544هـ)، شرح صحیح مسلم للقاضی عیاض المسمى إکمال المعلم بفوائد مسلم، ج7، ص292، المحقق: الدکتور یحیى إسماعیل، الناشر: دار الوفاء للطباعة والنشر والتوزیع، مصر، الطبعة: الأولى، 1419 هـ - 1998 م.

برخی از علمای ما گفته اند: جایز نیست که پیامبر با کاری مباح یا غیر مباح آزرده گردد اما غیر از او از انسان ها جایز است که با انجام کار مباح آزرده شوند و مباح نیست که کسی از اذیت شدن وی مانع شود.

وقوله: " وإنما أخاف أن تفتن فى دینها ": قال أهل العلم: فیه تحریم أذى النبى - علیه الصلاة والسلام - بکل وجه وإن کان ما یباح للرجل فى الشرع فعله، وأنه فى ذلک بخلاف غیره؛ لأنه من فعل ما یجوز له فتأذى به غیره فلا حرج علیه، وحق النبى - علیه الصلاة والسلام - بخلاف هذا، لا یحل فعل شىء یتأذى به، ولو کان مباحاً فعله فى حق المؤذى.

القاضی عیاض، ابوالفضل عیاض بن موسی بن عیاض الیحصبی السبتی (المتوفى544هـ)، شرح صحیح مسلم للقاضی عیاض المسمى إکمال المعلم بفوائد مسلم، ج7، ص472و473، المحقق: الدکتور یحیى إسماعیل، الناشر: دار الوفاء للطباعة والنشر والتوزیع، مصر، الطبعة: الأولى، 1419 هـ - 1998 م.

و این سخن او که «وإنما أخاف أن تفتن فى دینها» اهل علم در مورد آن گفته اند: دال بر حرام بودن اذیت پیامبر (ص) به هر شکلی از اشکال است حتی اگر به دلیل انجام کاری باشد که شرعا مباح است و این فقط در مورد پیامبر (ص) است و نه دیگران چرا که اگر کسی کاری را که برای او جایز است انجام دهد و دیگری اذیت شود اشکالی ندارد و حق پیامبر (ص) بر خلاف این است.انجام دادن کاری که پیامبر (ص) به خاطر آن اذیت می شود برای انجام دهنده ی آن کار جایز نیست حتی اگر انجام دادن آن کار برایش مباح باشد.

قَالَ الْعُلَمَاءُ فِی هَذَا الْحَدِیثِ تَحْرِیمُ إِیذَاءِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِکُلِّ حَالٍ وَعَلَى کُلِّ وَجْهٍ وَإِنْ تَوَلَّدَ ذَلِکَ الْإِیذَاءُ مِمَّا کَانَ أَصْلُهُ مُبَاحًا وَهُوَ حَیٌّ وَهَذَا بِخِلَافِ غَیْرِهِ.

النووی الشافعی، محیی الدین أبو زکریا یحیى بن شرف بن مر بن جمعة بن حزام (المتوفی 676 هـ)، شرح النووی علی صحیح مسلم (المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج)، ج16، ص2و3، ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت، الطبعة الثانیة، 1392 هـ .

علماء گفته اند که این حدیث دال بر حرام بودن اذیت کردن پیامبر (ص) در هر حالی از حالات و به هر شکل ممکن است حتی اگر این اذیت برخاسته از عملی باشد که مباح است و این بر خلاف غیر پیامبر (ص) است.

وَقَدْ قَالَ بِهِ بَعْضُ الْعُلَمَاءِ أَنَّهُ لَا یَجُوزُ أَنْ یُؤْذَى النَّبِیُّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - بِفِعْلٍ مُبَاحٍ وَلَا غَیْرِهِ، وَأَمَّا غَیْرُهُ مِنْ النَّاسِ فَیَجُوزُ أَنْ یُؤْذَى بِمُبَاحٍ وَلَیْسَ لَهُ الْمَنْعُ مِنْهُ وَلَا یَأْثَمُ فَاعِلُ الْمُبَاحِ، وَإِنْ وَصَلَ بِذَلِکَ أَذًى إلَى غَیْرِهِ.

الباجی الأندلسی، أبو الولید سلیمان بن خلف بن سعد (المتوفى 474 هـ)، المنتقى شرح الموطإ، ج7، ص210، الناشر: مطبعة السعادة، الطبعة: الأولى، 1332 هـ .

برخی از علماء گفته اند که جایز نیست پیامبر (ص) با کاری مباح یا غیر مباح آزرده شود اما غیر پیامبر (ص) جایز است که با فعل مباح مورد آزار و اذیت قرار گیرند و این مورد منع نیست و انجام دهنده ی عمل مباح گناهی بر او نیست حتی اگر انجام آن عمل مباح موجب شود تا دیگران اذیت شوند.

(فمن أغضبها أغضبنی) زاد فی روایة ویؤذینی ما آذاها قالوا ففیه تحریم إیذائه -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ- بکل حال، وعلى کل وجه وإن تولد الإیذاء مما أصله مباح، وهذا من خصائصه -صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ-.

أحمد بن محمد بن أبى بکر، أبو العباس شهاب الدین القسطلانی (المتوفى 923 هـ)، إرشاد الساری لشرح صحیح البخاری، ج6، ص121، الناشر: المطبعة الکبرى الأمیریة – مصر، الطبعة: السابعة، 1323 هـ .

(فمن أغضبها أغضبنی) و در روایتی این عبارت را افزوده است که «ویؤذینی ما آذاها».علماء گفته اند که این حدیث دال بر حرام بودن اذیت کردن پیامبر (ص) در هر حالی است حتی اگر منشا آن اذیت عملی مباح باشد و این از خصائص پیامبر (ص) است.

(ویؤذینی ما آذاها) یعنی: إذا تأذت فاطمة فی نفسها تأذى النبی - صلى الله علیه وسلم - بسببها، وأذى النبی - صلى الله علیه وسلم - حرام ... بل یحرم علینا کل شیء یتأذى به، وإن کان فی أصله مباحًا لنا وإن أدى إلى أذى النبی - صلى الله علیه وسلم - ارتفعت الإباحة ولزمت التحریم ...

(ویؤذینی ما آذاها): یعنی هر زمان که فاطمه اذیت شود، پیامبر (ص) نیز به سبب او اذیت می شود و اذیت کردن پیامبر (ص) حرام است بلکه انجام هرکاری که نئجب اذیت شدن پیامبر (ص) می گردد بر ما حرام است حتی اگر آن عمل فی نفسه مباح باشد و اگر چنین عملی موجب اذیت پیامبر (ص) گردد مباح بودنش مرتفع شده و حرام می گردد ...

شبهه ی ملا علی قاری و پاسخ به آن

(" فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِی ") ، أَیْ: فَکَأَنَّهُ أَغْضَبَنِی، فَفِیهِ نَوْعٌ مِنَ التَّشْبِیهِ الْبَلِیغِ، فَانْدَفَعَ مَا اسْتَدَلَّ بِهِ السُّهَیْلِیُّ عَلَى أَنَّ مَنْ سَبَّهَا یَکْفُرُ، إِذْ لَا یَخْفَى أَنَّ مِثْلَ هَذَا الْکَلَامِ مَحْمُولٌ عَلَى الْمُبَالَغَةِ فِی مَقَامِ الْمَرَامِ، وَمِنْهُ قَوْلُهُ - عَلَیْهِ السَّلَامُ - عَلَى مَا رَوَاهُ ابْنُ عَسَاکِرَ، عَنْ عَلِیٍّ: " مَنْ آذَى مُسْلِمًا فَقَدْ آذَانِی، مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَى اللَّهَ ". وَمِنْهُ مَا رَوَاهُ أَحْمَدُ وَالْبُخَارِیُّ فِی تَارِیخِهِ، عَنْ مُعَاوِیَةَ، وَابْنِ حَبَّانَ، عَنِ الْبَرَاءِ: " «مَنْ أَحَبَّ الْأَنْصَارَ فَقَدْ أَحَبَّهُ اللَّهُ، وَمَنْ أَبْغَضَ الْأَنْصَارَ أَبْغَضَهُ اللَّهُ» ". وَمِنْهُ مَا رَوَاهُ الطَّبَرَانِیُّ فِی الْأَوْسَطِ عَنْ أَنَسٍ مَرْفُوعًا: " «حُبُّ قُرَیْشٍ إِیمَانٌ وَبُغْضُهُمْ کُفْرٌ، وَحُبُّ الْعَرَبِ إِیمَانٌ وَبُغْضُهُمْ کُفْرٌ، فَمَنْ أَحَبَّ الْعَرَبَ فَقَدْ أَحَبَّنِی وَمَنْ أَبْغَضَ الْعَرَبَ فَقَدْ أَبْغَضَنِی».

ملا علی القاری، نور الدین أبو الحسن علی بن سلطان محمد الهروی (المتوفی 1014هـ)، مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، ج9، ص3965، تحقیق: جمال عیتانی، الناشر: دار الکتب العلمیة - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولى، 1422هـ - 2001م .

(" فَمَنْ أَغْضَبَهَا أَغْضَبَنِی ") یعنی: گویی مرا آزرده است.در این حدیث نوعی تشبیه بلیغ موجود است.بنا بر این آن چه که سهیلی بدان استناد کرده مبنی بر این که هر کس فاطمه را سب کند کافر می گردد مردود است و پوشیده نیست که این سخن محمول بر مبالغه در ارائه ی مطلب است و از آن جمله است کلام پیامبر (ص) خطاب به علی - آن طور که ابن عساکر نقل کرده است -: «هر کس مسلمانی را بیازارد مرا آزرده است و هرکس مرا بیازارد خداوند را آزرده است» و از این جمله است روایتی که احمد بن حنبل و بخاری در تاریخش از معاویه و ابن حبان از براء نقل کرده اند: «هرکس انصار را دوست بدارد خدا او را دوست می دارد و هرکس بغض انصار را در دل داشته باشد خداوند او را مبغوض می دارد» و از این جمله است رواتی که طبرانی در الاوسط از انس به صورت مرفوع نقل کرده است: «حب قریش ایمان است و بغض آنان کفر است و حب عرب ایمان است و بغض آنان کفر است.پس هرکس عرب را دوست بدارد مرا دوست داشته است و هرکس بغض عرب را در دل داشته باشد بغض مرا در دل داشته است».

پاسخ

مقایسه ی روایاتی مانند «من آذى مسلما فقد آذانی» و «من أحب الأنصار فقد أحبه الله ومن أبغض الأنصار أبغضه الله» و مانند آن (بر فرض صحت صدور این روایات از پیامبر با همین الفاظ و همین کیفیت) با روایتی مانند «من أغضبها أغضبنی» صحیح نیست و این روایات که مورد استناد ملا علی قاری قرار گرفته اند نمی تواند ثابت کننده مدعای وی در مورد روایات مربوط به حضرت زهراء (س) باشد چرا که در روایاتی مانند «من آذی مسلما فقد آذانی» این تعبیر به اعتبار «مسلمان» بودن از پیامبر (ص) صادر شده است.یعنی ملاک اصلی «مسلمان بودن» است.یعنی آن که محور اصلی اذیت، «مسلمان» بودن شخص باشد یا مثلا محور اصلی «انصاری» بودن آن شخص می باشد.

نکته ی دیگر آن که مقصود از مفاهیمی چون «اسلام» و «مسلمان» و «انصاری» و «مهاجر» و ... در این روایات، مفهوم حقیقی آن می باشد و نه هر آن کس که در ظاهر متصف به این صفات شده است چرا که در طول تاریخ بر بسیاری از منافقین نیز چنین صفاتی اطلاق شده و حتی در عصر پیامبر (ص) نیز بسیاری از منافقین متصف به صفت مسلمانی شده اند و بدیهی است که چنین افرادی نمی توانند مصداقی برای این احادیث باشند.به هر جهت تمامی این احادیث به اعتبار صفتی از صفات در مورد آن افراد وارد شده است و به هیچ وجه شخص خاصی را به صورت مطلق در بر نمی گیرد و به دلیل شخص خاصی صادر نشده تا این احادیث قائم به ذات یک نفر شود و به صورت مطلق در حق شخصی از انصار یا مسلمانان اعمال گردد.

اما وقتی به روایات مربوط به حضرت زهراء (س) مراجعه می کنیم می بینیم که پیامبر (ص) به صورت مطلق آزار و اذیت و غضب شخص حضرت زهراء (س) را آزار و اذیت و غضب خویش بیان کرده اند و هیچ قیدی چون ایمان و اسلام نیز در کار نیست و بلکه محور، خود حضرت فاطمه (س) می باشند و این یکی از خصائص حضرت زهراء (س) می باشد.

در روایات مربوط به حضرت زهراء (س) خود ایشان محور هستند و به صورت مطلق ایشان محور قرار گرفته اند اما در روایات مورد استناد ملا علی قاری، گروهی یا اشخاصی با صفتی از صفات مخاطب قرار گرفته اند (انصاری بودن، مسلمان بودن و ...) که مشخص می کند آزار و اذیت شخص آن ها محل بحث نیست بلکه آزار و اذیت به اعتبار آن صفات مقصود است.

همچنین نکته ی مهم دیگر آن است که در روایات مربوط به حضرت زهراء (س) ابتدا مقام «بضعیت» برای ایشان ثابت شده و سپس به دنبال آن کلام پیامبر (ص) در مورد رضا و غضب ایشان آمده است و مقام «بعضیت» هرگز برای احدی از افرادی که ملا علی قاری در مورد آنان روایاتی را نقل کرده ثابت نشده است.

در این زمینه استدلال آلوسی سَلَفی که از نظرتان گذشت به خوبی می تواند علت این مقام حضرت فاطمه سلام الله علیها را تشخیص دهد و این که مقام «بضعیتِ» حضرت زهراء (س) حقیقتا چه جایگاهی می باشد.

بنا بر این ادعای ملاعلی قاری در این زمینه صحیح نیست.

نتیجه

1- بر اساس روایات صحیح اهل سنت، آزار و اذیت حضرت زهراء (س) به منزله ی آزار و اذیت پیامبر (ص) می باشد.

2- به تصریح علمای اهل سنت، آزار و اذیت پیامبر (ص) چه کم باشد و چه زیاد بالاتفاق حرام است.

3- به تصریح علمای اهل سنت و با استدلال به روایات صحیح در نزد آنان، حتی انجام عمل مباح در صورتی که موجب آزار و اذیت پیامبر (ص) شود حرام است.

4- با توجه به روایات صحیح اهل سنت می دانیم که آزردن حضرت زهراء (س) به منزله ی آزردن پیامبر (ص) است و از طرف دیگر می دانیم که آزردن پیامبر (ص) چه کم و چه زیاد حتی با عمل مباح حرام است.

با در نظر داشتن مطلق بودن روایات مربوط به آزردن حضرت زهراء (س)، هر نوع آزرده خاطر ساختن ایشان به هر نحوی که باشد حرام است و آزار دهنده در حقیقت پیامبر (ص) را آزرده است.

5- بر اساس قرآن کریم:

{وَمَا کَانَ لَکُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ} [الأحزاب: 53]

و شما حق ندارید رسول خدا را برنجانید.

{وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ} [التوبة: 61]

و کسانی که پیامبر خدا را آزار می رسانند ، عذابی پر درد [در پیش] خواهند داشت.

{إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا} [الأحزاب: 57]

بی گمان ، کسانی که خدا و پیامبر او را آزار می رسانند ، خدا آنان را در دنیا و آخرت لعنت کرده و برایشان عذابی خفّت آور آماده ساخته است.

بنا بر این هر کسی که حضرت زهراء سلام الله علیها را بیازارد قطعا و یقینا بر اساس روایات صحیح و آیات صریح قرآن کریم، مورد لعن خداوند و مشمول عذاب شدید الهی می باشد.

6- با توجه به مقام «بعضیتِ» حضرت زهراء سلام الله علیها (به تفسیر و شرح آلوسی بر این عبارت دقت شود) می توان مقامات رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم (طبیعتا به جز مقامات خاصه ی ایشان) را برای حضرت زهراء (س) ثابت دانست مانند مقام عصمت.

مطالب مرتبط

غضب حضرت زهراء (س) بر ابوبکر و دفن شبانه ی ایشان در روایات اهل سنت

http://al-shia.blog.ir/post/960

http://al-shia.blog.ir/post/961

http://al-shia.blog.ir/post/962

پاسخ به شبهه ی ادراج زهری در روایات مربوط به غضب حضرت زهراء (س) بر ابوبکر در کتب اهل سنت

http://al-shia.blog.ir/post/963

آیا بر اساس روایات اهل سنت حضرت زهراء (س) از ابوبکر راضی شدند؟!

http://al-shia.blog.ir/post/964

آیا بر اساس روایات اهل سنت ابوبکر بر پیکر حضرت زهراء (س) نماز خواند؟!

http://al-shia.blog.ir/post/965