حقانیت شیعه و رد شبهات

پاسخ به شبهه ی نماز خواندن ابوبکر بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها (روایات اهل سنت)

آیا بر اساس منابع اهل سنت ابوبکر بن ابی قحافه بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها نماز خوانده است؟!

مقدمه

همواره مشاهده می شود که مخالفین شیعه با استناد به روایاتی از کتب خویش سعی در اثبات این مدعا دارند که ابوبکر بن ابی قحافة پس از شهادت حضرت زهراء سلام الله علیها بر پیکر ایشان نماز خوانده است و از این راه تلاش در اثبات ادعای باطل رضایت آن حضرت از ابوبکر دارند.

ما در این نوشتار قصد داریم تا به بررسی تمامی روایات و اقوال موجود در این زمینه بپردازیم و نهایتا ثابت می شود که علاوه بر دروغ بودن چنین ادعایی و عدم وجود حتی یک روایت معتبر و قابل استناد بر اساس مبانی مخالفین شیعه، حضرت زهراء سلام الله علیها بر اساس صحیح ترین روایات موجود در منابع و مصادر اهل سنت با غضب بر ابوبکر از دنیا رفتند.

طرح شبهه

مستمسک مخالفین شیعه در دفاع از مدعای خویش، چند روایت است که در منابع اهل تسنن نقل شده و ما تمامی آن روایات را در اینجا نقل می کنیم.

روایت اول (به نقل از عبد الله بن عباس - صحابی)

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ، رُسْتَهْ، ثنا شَیْبَانُ بْنُ فَرُّوخٍ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: " أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أُتِیَ بِجِنَازَةٍ فَصَلَّى عَلَیْهَا وَکَبَّرَ عَلَیْهَا أَرْبَعًا وَقَالَ: «کَبَّرَتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَى آدَمَ أَرْبَعَ تَکْبِیرَاتٍ».وَکَبَّرَ أَبُو بَکْرٍ عَلَى فَاطِمَةَ أَرْبَعًا، وَکَبَّرَ عُمَرُ عَلَى أَبِى بَکْرٍ أَرْبَعًا، وَکَبَّرَ صُهَیْبٌ عَلَى عُمَرَ أَرْبَعًا ".

الأصبهانی، ابونعیم أحمد بن عبد الله (المتوفى430هـ)، حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء،ج4، ص 96، ناشر: دار الکتاب العربی - بیروت، الطبعة: الرابعة، 1405هـ .

ابن عساکر الدمشقی الشافعی، أبی القاسم علی بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(المتوفى 571 هـ)، تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها وتسمیة من حلها من الأماثل،ج7، ص 458، تحقیق: محب الدین أبی سعید عمر بن غرامة العمری، ناشر: دار الفکر - بیروت - 1995م.

ابن عباس می گوید جنازه ای را پیش پیامبر (ص) آوردند و ایشان بر آن نماز خواند و چهار مرتبه تکبیر گفت و فرمود: «ملائکه چهار مرتبه بر آدم تکبیر گفتند» و ابوبکر چهار مرتبه بر فاطمه تکبیر گفت و عمر چهار مرتبه بر ابوبکر تکبیر گفت و صهیب چهار مرتبه بر عمر تکبیر گفت.

روایت دوم (به نقل از عبد الله بن عمر - صحابی)

حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ حَمْزَةَ، ثنا فُرَاتُ بْنُ السَّائِبِ، ثنا مَیْمُونُ بْنُ مِهْرَانَ، ثنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ قَالَ: «آخِرُ مَا کَبَّرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى الْجَنَائِزِ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَ أَبُو بَکْرٍ عَلَى فَاطِمَةَ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَ الْحَسَنُ عَلَى عَلِیٍّ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَ الْحُسَیْنُ عَلَى الْحَسَنِ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَ عَلِیٌّ عَلَى یَزِیدَ بْنِ الْمُکَفَّفِ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَ عَبْدُ اللَّهِ عَلَى أَبِیهِ عُمَرَ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَى آدَمَ أَرْبَعًا , وَکَبَّرَ ابْنُ الْحَنَفِیَّةِ عَلَى ابْنِ عَبَّاسٍ بِالطَّائِفِ أَرْبَعًا».

الهیثمی،‌ الحارث بن أبی أسامة / الحافظ نور الدین (المتوفى282هـ)، بغیة الباحث عن زوائد مسند الحارث، ج1، ص371ح272، تحقیق: د. حسین أحمد صالح الباکری، دار النشر: مرکز خدمة السنة والسیرة النبویة - المدینة المنورة ، الطبعة: الأولى 1413 - 1992 م.

البصری الصوفی، أبو سعید أحمد بن محمد بن زیاد بن بشر بن درهم (المتوفى 340هـ) معجم ابن الأعرابی،ج1، ص 53، ح 57، تحقیق وتخریج: عبد المحسن بن إبراهیم بن أحمد الحسینی، الناشر: دار ابن الجوزی، المملکة العربیة السعودیة، الطبعة: الأولى، 1418 هـ - 1997 م.

ابن عساکر الدمشقی الشافعی، أبی القاسم علی بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(المتوفى 571هـ)، تاریخ مدینة دمشق وذکر فضلها وتسمیة من حلها من الأماثل،ج7، ص 458، تحقیق: محب الدین أبی سعید عمر بن غرامة العمری، ناشر: دار الفکر - بیروت - 1995م.

عبد الله بن عمر می گوید آخرین مرتبه ای که پیامبر (ص) بر جنازه ها تکبیر گفت، چهار مرتبه بود و ابوبکر چهار مرتبه بر فاطمه تکبیر گفت و حسن چهار مرتبه بر علی تکبیر گفت و حسین چهار مرتبه بر حسن تکبیر گفت و علی بر یزید بن مکفف چهار مرتبه تکبیر گفت و عبد الله چهار مرتبه بر پدرش عمر تکبیر گفت و ملائکه چهار مرتبه بر آدم تکبیر گفتند و ابن الحنفیه در طائف چهار مرتبه بر ابن عباس تکبیر گفت.

روایت سوم (به نقل از امام سجاد علیه السلام)

حَدَّثَنَا مُحَمد بْنُ هَارُونَ بْنِ حسان البرقی بمصر، حَدَّثَنا مُحَمد بْنَ الْوَلِیدِ بْنِ أَبَان، حَدَّثَنا مُحَمد بْنُ عَبد اللَّهِ الْقُدَامِیُّ کَذَا قَالَ وَإِنَّمَا هُوَ عَبد اللَّهِ بْنُ مُحَمد الْقُدَامِیُّ قَالَ مَالِکُ بْنُ أَنَسٍ، أَخْبَرنا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمد، عَنْ أَبِیهِ، عَن جَدِّهِ قَالَ تُوُفِّیَتْ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لَیْلا فَجَاءَ أَبُو بَکْرٍ وَعُمَرُ وَعُثْمَانُ وَطَلْحَةُ وَالزُّبَیْرُ وَسَعِیدٌ وَجَمَاعَةٌ کَثِیرٌ سَمَّاهُمْ مَالِکٌ فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ لِعَلِیٍّ تَقَدَّمْ فَصَلِّ عَلَیْهَا؟ قَال: لاَ والله لا تقدمت وأنت خَلِیفَةُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیه وسَلَّم قَال: فَتَقَدَّمَ أَبُو بَکْرٍ فَصَلَّى عَلَیْهَا فَکَبَّرَ عَلَیْهَا أَرْبعًا وَدَفَنَهَا لَیْلا.

قَالَ الشَّیْخُ: وَهَذِهِ الأَحَادِیثُ الَّتِی أملیتها عن مالک بن أنس فی الموطأ، ولاَ أعلم رواها عن مالک غیر عَبد الله بن مُحَمد بن ربیعة هذا.

الجرجانی، عبدالله بن عدی بن عبدالله بن محمد أبو أحمد (المتوفى 365 هـ)، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج5، ص 422 و 423، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود-علی محمد معوض، شارک فی تحقیقه: عبد الفتاح أبو سنة، دار النشر: الکتب العلمیة - بیروت-لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ1997م.

حدثنا أبو بکر محمد بن عمر بن محمد الوراق ببغداد ثنا الحسین بن محمد بن عفیر الأنصاری ثنا أبو محمد المداینی عن مالک بن أنس عن جعفر بن محمد عن أبیه عن جده علی بن الحسین قال ماتت فاطمة رضی الله عنها بین المغرب والعشاء فحضرها أبو بکر وعمر وعثمان والزبیر وعبد الرحمن بن عوف فلما وضعت لیصلی قال علی رضی الله عنه تقدم یا أبا بکر قال وانت شاهد یا أبا بکر قال نعم تقدم فوالله لا یصلى علیها غیرک فصلى علیها أبو بکر رضی الله عنهم أجمعین ودفنت لیلا هـ .

البصری الأزدی، أَبُو الحَسَنِ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیِّ بنِ مُحَمَّدِ بنِ صَخْرٍ (المتوفى 443 هـ)، من حدیث مالک بن أنس (مخطوط)، ص 7، ح 17.

مالک بن انس از جعفر بن محمد از پدرش از جدش (امام حسین) نقل می کند فاطمه دختر رسول الله شب از دنیا رفت و ابوبکر و عمر و عثمان و طلحه و زبیر و سعید و گروه زیادی که مالک نام آن ها را آورده آمدند.سپس ابوبکر به علی گفت که جلو بر و بر او نماز بخوان.علی گفت: نه به خدا سوگند.من چنین نمی کنم در شرایطی که تو خلیفه ی رسول الله هستی.پس ابوبکر جلو رفت و بر او نماز خواند و چهار تکبیر گفت و او را شب به خاک سپرد.

روایت چهارم (به نقل از ابراهیم نخعی - تابعی)

أَخْبَرَنَا شَبَابَةُ بْنُ سَوَّارٍ. حَدَّثَنَا عَبْدُ الأَعْلَى بْنُ أَبِی الْمُسَاوِرِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ قَالَ: صَلَّى أَبُو بَکْرٍ الصِّدِّیقُ عَلَى فَاطِمَةَ بِنْت رَسُولِ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - فَکَبَّرَ عَلَیْهَا أَرْبَعًا.

البصری الزهری، محمد بن سعد بن منیع أبو عبدالله (المتوفى230 هـ)، الطبقات الکبرى ،ج8، ص 29، المحقق: إحسان عباس، دار النشر : دار صادر - بیروت ، الطبعة: الأولى، 1968 م.

ابراهیم نخعی می گوید: ابوبکر بر فاطمه نماز خواند و چهار تکبیر گفت.

روایت پنجم (به نقل از شعبی - تابعی)

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ. حَدَّثَنَا قَیْسُ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ مُجَالِدٍ عَنِ الشَّعْبِیِّ قَالَ: صَلَّى عَلَیْهَا أَبُو بکر رضی الله عَنْهُ وَعَنْهَا.

البصری الزهری، محمد بن سعد بن منیع أبو عبدالله (المتوفى230 هـ)، الطبقات الکبرى ،ج8، ص 29، المحقق: إحسان عباس، دار النشر : دار صادر - بیروت ، الطبعة: الأولى، 1968 م.

شعبی می گوید: ابوبکر بر فاطمه نماز خواند.

فَأَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللهِ الْحَافِظُ، ثنا أَبُو بَکْرٍ أَحْمَدُ بْنُ کَامِلِ بْنِ خَلَفِ بْنِ شَجَرَةَ الْقَاضِی، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ بْنِ أَبِی شَیْبَةَ، ثنا عَوْنُ بْنُ سَلَّامٍ، ثنا سَوَّارُ بْنُ مُصْعَبٍ، عَنْ مُجَالِدٍ، عَنِ الشَّعْبِیِّ: أَنَّ فَاطِمَةَ، رضِیَ اللهُ عَنْهَا لَمَّا مَاتَتْ دَفَنَهَا عَلِیٌّ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ لَیْلًا، وَأَخَذَ بِضَبْعَیْ أَبِی بَکْرٍ الصِّدِّیقِ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ فَقَدَّمَهُ یَعْنِی فِی الصَّلَاةِ عَلَیْهَا.

البیهقی، الحافظ أبی بکر أحمد بن الحسین (المتوفى458هـ)، السنن الکبرى، ج4، ص46، ح6896، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت - لبنات، الطبعة: الثالثة، 1424 هـ - 2003 م.

شعبی می گوید هنگامی که فاطمه از دنیا رفت علی شبانه او را دفن کرد و بازوان ابوبکر را گرفت و او را برای نماز خواندن بر فاطمه جلو فرستاد.

روایت ششم (به نقل از میمون بن مهران - تابعی)

حَدَّثَنَا أَبُو حَامِدِ بْنُ جَبَلَةَ، ثنا أَبُو الْعَبَّاسِ السَّرَّاجُ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ أَبِی رِزْمَةَ، ثنا أَبُو مُعَاوِیَةَ، ثنا الْحَجَّاجُ یَعْنِی ابْنَ تَمِیمٍ، عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ، «أَنَّ أَبَا بَکْرٍ، کَبَّرَ عَلَى فَاطِمَةَ أَرْبَعًا».

الأصبهانی، أبی‌نعیم (المتوفى430هـ)، معرفة الصحابة، ج6، ص3192، ح7337، تحقیق: عادل بن یوسف العزازی، الناشر: دار الوطن للنشر، الریاض، الطبعة: الأولى 1419 هـ - 1998 م.

میمون بن مهران می گوید: ابوبکر چهار مرتبه بر فاطمه تکبیر گفت.

پاسخ به شبهه

مقدمه ی پاسخ

در ادامه با بررسی روایات مورد استناد مخالفین که از نظرتان گذشت، ثابت خواهیم کرد که این روایات از جهت سندی نه تنها ضعیف بلکه در اوج ضعف قرار دارند و بلکه موضوع (جعلی) می باشند و از جهت متنی نیز مخالف روایات معتبر مخالفین شیعه می باشند.

پاسخ به روایت اول (به نقل از عبد الله بن عباس - صحابی)

سند روایت از این قرار است:

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ، رُسْتَهْ، ثنا شَیْبَانُ بْنُ فَرُّوخٍ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ زِیَادٍ، عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ...

نام «محمد بن زیاد» در سند این روایت به چشم می خورد که با مراجعه به کتب جرح و تعدیل در می یابیم که وی متهم به دروغ گویی و جعل حدیث است!

قَالَ یحیى والمیمونی مُحَمَّد بن زِیَاد الطَّحَّان قَالَ سَمِعت میمونا قَالَ سَمِعت بن عَبَّاس کَبرت الْمَلَائِکَة على آدم أَرْبعا قَالَ یحیى قیل لَهُ وَهُوَ فِی السُّوق هَذِه الْأَحَادِیث سَمعتهَا فَقَالَ قد سَمعتهَا وَکَانَ کذابا خبیثا.

یحیى بن معین أبو زکریا ( المتوفى233هـ)، تاریخ ابن معین (روایة الدوری)، ج4، ص392، المحقق: د. أحمد محمد نور سیف، الناشر: مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی، الأولى، 1399 هـ - 1979 م.

محمد بن زیاد: صاحب میمون بن مهران، هو متروک الحدیث، قال عمرو بن زرارة: کان محمد بن زیاد، یتهم بوضع الحدیث.

البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (المتوفى256هـ)، الضعفاء الصغیر، ص120، المحقق: أبو عبد الله أحمد بن إبراهیم بن أبی العینین، الناشر: مکتبة ابن عباس، الطبعة: الأولى 1426هـ/2005 م.

وسئل أحمد عن حدیث أبی الملیح، عن میمون، عن ابن عباس أن آخر جنازة صلى علیها النبی - صلى الله علیه وسلم - کبر أربعًا. فقال: هذا کذب، لیس له أصل، صاحب هذا کان یضع الحدیث، إنما رواه محمد بن زیاد الطحان وکان یضع الحدیث.

أبو محمد الکرمانی، حرب بن إسماعیل بن خلف (المتوفى 280 هـ)، مسائل حرب الکرمانی، ج3، ص1225و1226، إعداد: فایز بن أحمد بن حامد حابس، إشراف: فضیلة الشیخ الدکتور حسین بن خلف الجبوری، الناشر: جامعة أم القرى، عام النشر: 1422 هـ .

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ، کَانَ یُحَدِّثُ عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ، فَقَالَ: کَذَّابٌ خَبِیثٌ أَعْوَرُ , یَضَعُ الْحَدِیثَ کَذَّابٌ.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ، حَدَّثَنَا عَبَّاسٌ قَالَ: سَمِعْتُ یَحْیَى قَالَ: مُحَمَّدُ بْنُ زِیَادٍ الْمَیْمُونِیُّ , قَالَ: سَمِعْتُ مَیْمُونَ بْنَ مِهْرَانَ قَالَ: سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ قَالَ: «کَبَّرَتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَى آدَمَ أَرْبَعًا» وَکَانَ کَذَّابًا خَبِیثًا.

العقیلی، ابوجعفر محمد بن عمر بن موسی (المتوفى 322هـ)، الضعفاء الکبیر، ج4، ص66و67، تحقیق: عبد المعطی أمین قلعجی، ناشر: دار المکتبة العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1404هـ - 1984م.

محمد بن زیاد المیمونی، عن میمون بن مهران، یکذب.

الدارقطنی البغدادی، ابوالحسن علی بن عمر (المتوفی 385هـ)، الضعفاء والمتروکون، ص342، تحقیق: موفى بن عبد الله بن عبد القادر، الناشر: مکتبة المعارف، الطبعة: الأولى، 1404 هـ - 1984 م.

ابن القیسرانی - از علمای متقدم اهل سنت - در مورد روایت می نویسد:

رَوَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ زِیَادٍ الْجُرَیْرِیُّ الْحَنَفِیُّ، عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ.

وَمُحَمَّدٌ هَذَا یَضَعُ الْحَدِیثَ.

المقدسی، أبو الفضل محمد بن طاهر المقدسی المعروف بابن القیسرانی (المتوفى507هـ)، تذکرة الحفاظ (أطراف أحادیث کتاب المجروحین لابن حبان)، ص252و253، ح621، تحقیق: حمدی عبد المجید السلفی، الناشر: دار الصمیعی للنشر والتوزیع، الریاض، الطبعة: الأولى، 1415 هـ - 1994 م.

این روایت را محمد بن زیاد جریری حنفی از میمون بن مهران از ابن عباس نقل کرده است و این محمد بن زیاد حدیث جعل می کرد.

کَبرت الْمَلَائِکَة على آدم أَربع تَکْبِیرَات وَکبر أَبُو بکر على فَاطِمَة أَرْبعا: فِیهِ مُحَمَّد بن زِیَاد الْجَزرِی کَانَ یضع.

المقدسی، أبو الفضل محمد بن طاهر المقدسی المعروف بابن القیسرانی (المتوفى507هـ)، کتاب معرفة التذکرة فی الأحادیث الموضوعة، ص181، ح604، تحقیق: الشیخ عماد الدین أحمد حیدر، دار النشر: مؤسسة الکتب الثقافیة – بیروت،‌ الطبعة: الأولى1406 هـ - 1985م.

ملائکه بر آدم چهار تکبیر گفتند و ابوبکر بر فاطمه چهار تکبیر گفت.در سند این روایت محمد بن زیاد جزری وجود دارد که حدیث جعل می کرد.

مُحَمَّد بن زِیَاد الْجَزرِی الْیَشْکُرِی وَیُقَال الْحَنَفِیّ یروی عَن مَیْمُون بن مهْرَان وَغَیره الموضوعات.

أبو نعیم الأصبهانی، أحمد بن عبد الله بن أحمد أبو نعیم (المتوفى430هـ)، الضعفاء، ص500، تحقیق: فاروق حمادة، دار النشر: دار الثقافة - الدار البیضاء، الطبعة: الأولى 1405 - 1984 م.

محب الدین طبری از علمای اهل تسنن در مورد روایتی که مدعی است ابوبکر بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها نماز خوانده و چهار تکبیر گفته چنین می نویسد:

وفی بعض طرقه فکبر علیها أربعًا, وهذا مغایر لما جاء فی الصحیح فإنه ورد فی الصحیح أن علیا لم یبایع أبا بکر حتى ماتت فاطمة ...

الطبری، ابوجعفر محب الدین أحمد بن عبد الله بن محمد (متوفاى694هـ)، الریاض النضرة فی مناقب العشرة،ج 1، ص 175 و 176، الناشر: دار الکتب العلمیة، الطبعة: الثانیة.

و در بعضی از طرق روایت آمده است که ابوبکر بر فاطمه چهار تکبیر گفت و این مغایر آن چیزی است که در صحیح بخاری آمده مبنی بر این که علی با ابوبکر بیعت نکرد تا این که فاطمه از دنیا رفت ...

نعم روى ابن عدی (288/1) ، وأبو نعیم فی " الحلیة " (4/96) ، وابن عساکر (2/328/2) من طریق محمد بن زیاد عن میمون بن مهران عن ابن عباس: أن النبی صلى الله علیه وسلم قال:

" کبرت الملائکة على آدم أربعا ".

لکن محمد بن زیاد هذا - وهو الطحان الیشکری - کذاب یضع الحدیث کما قال أحمد، فلا یستشهد به ولا کرامة.

الأشقودری الألبانی، أبو عبد الرحمن محمد ناصر الدین (المتوفى 1420هـ)، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة وأثرها السیئ فی الأمة، ج6، ص406، دار النشر: دار المعارف، الریاض - الممکلة العربیة السعودیة، الطبعة: الأولى، 1412 هـ / 1992 م.

بنا بر این با توجه به وجود راوی «کذاب» (دروغ گو) و «وضاع» (کسی که حدیث جعل می کند) این روایت نه تنها شدید الضعف، بلکه موضوع و دروغ و جعلی است.

پاسخ به روایت دوم (به نقل از عبد الله بن عمر - صحابی)

سند روایت بدین شکل است:

حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ حَمْزَةَ، ثنا فُرَاتُ بْنُ السَّائِبِ، ثنا مَیْمُونُ بْنُ مِهْرَانَ، ثنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ ...

محب الدین طبری از علمای اهل تسنن در مورد روایتی که مدعی است ابوبکر بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها نماز خوانده و چهار تکبیر گفته چنین می نویسد:

وفی بعض طرقه فکبر علیها أربعًا, وهذا مغایر لما جاء فی الصحیح فإنه ورد فی الصحیح أن علیا لم یبایع أبا بکر حتى ماتت فاطمة, وطریان هذا مع عدم البیعة یبعد فی الظاهر والغالب وإن جاز أن یکونوا لما سمعوا بموتها حضروها, فاتفق ذلک ثم بایع بعده.

الطبری، ابوجعفر محب الدین أحمد بن عبد الله بن محمد (متوفاى694هـ)، الریاض النضرة فی مناقب العشرة،ج 1، ص 175 و 176، الناشر: دار الکتب العلمیة، الطبعة: الثانیة.

و در بعضی از طرق روایت آمده است که ابوبکر بر فاطمه چهار تکبیر گفت و این مغایر آن چیزی است که در صحیح بخاری آمده مبنی بر این که علی با ابوبکر بیعت نکرد تا این که فاطمه از دنیا رفت ...

بوصیری (صاحب کتاب اتحاف الخیرة) این روایت را ضعیف السند می داند:

رَوَاهُ الْحَارِثُ بِسَنَدٍ ضَعِیفٍ لِضَعْفِ فُرَاتِ بْنِ السَّائِبِ.

البوصیری الکنانی الشافعی، أحمد بن أبی بکر بن إسماعیل (المتوفى 840 هـ)، إتحاف الخیرة المهرة بزوائد المسانید العشرة، ج2، ص460و461، ح1885، المحقق: دار المشکاة للبحث العلمی بإشراف أبو تمیم یاسر بن إبراهیم، دار النشر: دار الوطن للنشر، الریاض، الطبعة: الأولى، 1420 هـ - 1999 م.

ابن حجر عسقلانی در کتاب «المطالب العالیة» این روایت را ضعیف السند می داند:

* هذا إِسناد ضعیف.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (المتوفد 852هـ)، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج5، ص 414، ح866، تحقیق: د. سعد بن ناصر بن عبد العزیز الشتری، الناشر: دار العاصمة/ دار الغیث، الطبعة: الأولى، السعودیة - 1419هـ .

سعد الشثری (محقق کتاب المطالب العالیة) نیز در حکم بر سند این روایت، آن را بسیار ضعیف می داند:

الإِسناد ضعیف جدًا، فیه فرات بن السائب وهو متروک، وحفص بن حمزة وهو مستور.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (المتوفى 852هـ)، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج5، صص 414، ح866، تحقیق: د. سعد بن ناصر بن عبد العزیز الشتری، الناشر: دار العاصمة/ دار الغیث، الطبعة: الأولى، السعودیة - 1419هـ .

در سند این روایت نام «فرات بن السائب» به چشم می خورد که به شدت تضعیف شده و حتی احمد بن حنبل روایت او از «میمون بن مهران» را نزدیک به روایت «محمد بن زیاد یشکری» از «میمون بن مهران» می داند. (از جهت کذب بودن و ضعف شدید)

والفرات بن السَّائِب قریب من مُحَمَّد بن زِیَاد الطَّحَّان فِی مَیْمُون , یتهم بِمَا یتهم بِهِ ذَلِک.

الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (المتوفی 241هـ)، العلل ومعرفة الرجال (روایة المروذی وغیره)، ص199، تحقیق: وصی الله بن محمد عباس، الناشر: الدار السلفیة، الطبعة: الأولى، 1408 هـ - 1988 م.

فرات بن السَّائِب مَتْرُوک الحَدِیث.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، الضعفاء والمتروکون، ص87، المحقق: محمود إبراهیم زاید، الناشر: دار الوعی، الطبعة: الأولى، 1396 هـ .

وخالفه فرات بن السائب عن میمون بن مهران عن ابن عمر قال: " صلى رسول الله صلى الله علیه وسلم على ابنه إبراهیم وکبر علیه أربعا.... وکبرت الملائکة على آدم أربعا ".

وفرات هذا متروک أیضا؛ وقد قال فیه الإمام أحمد:

" قریب من محمد بن زیاد الطحان فی میمون، یتهم بما یتهم به ذاک ".

الأشقودری الألبانی، أبو عبد الرحمن محمد ناصر الدین (المتوفى 1420هـ)، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة وأثرها السیئ فی الأمة، ج6، ص406و407، دار النشر: دار المعارف، الریاض - الممکلة العربیة السعودیة، الطبعة: الأولى، 1412 هـ / 1992 م.

همچنین برخی از علمای اهل تسنن به ضعیف بودن تمامی طُرُق حدیثی که با لفظ «آخِرُ مَا کَبَّرَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى الْجَنَائِزِ أَرْبَعُ تَکْبِیرَاتٍ» نقل شده اشاره کرده اند.

أَمَّا حَدِیثُ ابْنِ عَبَّاسٍ، فَلَهُ طُرُقٌ: أَحَدُهَا: عِنْدَ الْحَاکِمِ فِی "الْمُسْتَدْرَکِ". والدارقطنی فِی "سُنَنِهِ" عَنْ الْفُرَاتِ بْنِ السَّائِبِ عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: آخِرُ مَا کَبَّرَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى الْجَنَائِزِ أَرْبَعُ تَکْبِیرَاتٍ، وَکَبَّرَ عُمَرُ عَلَى أَبِی بَکْرٍ أَرْبَعًا وَکَبَّرَ ابْنُ عُمَرَ عَلَى عُمَرَ أَرْبَعًا، وَکَبَّرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَى عَلِیٍّ أَرْبَعًا، وَکَبَّرَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَى الْحَسَنِ أَرْبَعًا، وَکَبَّرَتْ الْمَلَائِکَةُ عَلَى آدَمَ أَرْبَعًا، انْتَهَى. قَالَ الدَّارَقُطْنِیُّ: وَالْفُرَاتُ بْنُ السَّائِبِ مَتْرُوکٌ، انْتَهَى. وَسَکَتَ الْحَاکِمُ عَنْهُ.

طَرِیقٌ آخَرُ: أَخْرَجَهُ الْبَیْهَقِیُّ فِی "سُنَنِهِ". وَالطَّبَرَانِیُّ فِی "مُعْجَمِهِ" عَنْ النَّضْرِ أَبِی عُمَرَ عَنْ عِکْرِمَةَ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: آخِرُ جِنَازَةٍ صَلَّى عَلَیْهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَبَّرَ عَلَیْهَا أَرْبَعًا، انْتَهَى. قَالَ الْبَیْهَقِیُّ: تَفَرَّدَ بِهِ النَّضْرُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَبُو عُمَرَ الْخَرَّازُ عَنْ عِکْرِمَةَ، وَهُوَ ضَعِیفٌ، وَقَدْ رُوِیَ هَذَا مِنْ وُجُوهٍ أُخَرَ، کُلُّهَا ضَعِیفَةٌ ...

الزیلعی، عبدالله بن یوسف ابومحمد الحنفی (المتوفى 762هـ)، نصب الرایة لأحادیث الهدایة، ج2، ص267، المحقق: محمد عوامة، الناشر: مؤسسة الریان للطباعة والنشر - بیروت -لبنان/ دار القبلة للثقافة الإسلامیة- جدة - السعودیة، الطبعة: الأولى، 1418هـ/1997م.

قَالَ الْبَیْهَقِیّ: وَحَدِیث ابْن عَبَّاس «آخر جَنَازَة صَلَّى عَلَیْهَا رَسُول الله - صَلَّى الله عَلَیْهِ وَسلم - کبر أَرْبعا» تفرد بِهِ النَّضر بن عبد الرَّحْمَن الخزاز عَن عِکْرِمَة، وَهُوَ ضَعِیف، وَرُوِیَ هَذَا اللَّفْظ من وُجُوه أخر کلهَا ضَعِیفَة ...

الأنصاری الشافعی، سراج الدین أبی حفص عمر بن علی بن أحمد المعروف بابن الملقن، (المتوفى 804هـ) البدر المنیر فی تخریج الأحادیث والأثار الواقعة فی الشرح الکبیر، ج5، ص266، تحقیق: مصطفى ابوالغیط و عبدالله بن سلیمان ویاسر بن کمال، ناشر: دار الهجرة للنشر والتوزیع - الریاض-السعودیة، الطبعة: الاولى، 1425هـ-2004م.

أما حدیث بن عَبَّاسٍ فَأَخْرَجَهُ الْحَازِمِیُّ فِی کِتَابِ الِاعْتِبَارِ عَنْهُ قَالَ آخِرُ مَا کَبَّرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى الْجَنَائِزِ أَرْبَعًا وَکَبَّرَ عُمَرُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَلَى أَبِی بَکْرٍ أَرْبَعًا وَکَبَّرَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ عَلَى عُمَرَ أَرْبَعًا وَکَبَّرَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَى عَلِیٍّ أَرْبَعًا وَکَبَّرَ الْحُسَیْنُ عَلَى الْحَسَنِ أَرْبَعًا وَکَبَّرَتِ الْمَلَائِکَةُ عَلَى آدَمَ أَرْبَعًا وَأَخْرَجَهُ الدَّارَقُطْنِیُّ مُخْتَصَرًا وهُوَ حَدِیثٌ ضَعِیفٌ وَلَهُ طُرُقٌ أُخْرَى کُلُّهَا ضَعِیفَةٌ ذَکَرَهَا الزَّیْلَعِیُّ فِی نَصْبِ الرَّایَةِ.

المبارکفوری، أبو العلا محمد عبد الرحمن بن عبد الرحیم (المتوفى 1353هـ) ، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، ج4، ص88، دار الکتب العلمیة – بیروت.

پاسخ به روایت سوم (به نقل از امام سجاد علیه السلام)

سند روایت چنین است:

حَدَّثَنَا مُحَمد بْنُ هَارُونَ بْنِ حسان البرقی بمصر، حَدَّثَنا مُحَمد بْنَ الْوَلِیدِ بْنِ أَبَان، حَدَّثَنا مُحَمد بْنُ عَبد اللَّهِ الْقُدَامِیُّ کَذَا قَالَ وَإِنَّمَا هُوَ عَبد اللَّهِ بْنُ مُحَمد الْقُدَامِیُّ قَالَ مَالِکُ بْنُ أَنَسٍ، أَخْبَرنا عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمد، عَنْ أَبِیهِ، عَن جَدِّهِ ... (الکامل فی ضعفاء الرجال)

حدثنا أبو بکر محمد بن عمر بن محمد الوراق ببغداد ثنا الحسین بن محمد بن عفیر الأنصاری ثنا أبو محمد المداینی عن مالک بن أنس عن جعفر بن محمد عن أبیه عن جده علی بن الحسین ... (من حدیث مالک بن أنس)

ابن القیسرانی از علمای اهل سنت پس از نقل این روایت می نویسد:

وَلم یروه عَن مَالک غیر القدامی وَهُوَ ضَعِیف.

المقدسی، محمد بن طاهر (المتوفى 507 هـ)، ذخیرة الحفاظ،ج2، ص 1172، ح 2493، تحقیق: د.عبد الرحمن الفریوائی، ناشر: دار السلف - الریاض، الطبعة: الأولى، 1416 هـ -1996م.

کسی به غیر از قدامی (عبد الله بن محمد بن ربیعة) این روایت را از مالک نقل نکرده و او ضعیف است.

ابن حجر عسقلانی نیز تصریح می کند که برخی افراد «متروک الحدیث» این روایت را از مالک بن انس نقل کرده اند! (متروک الحدیث از الفاظی است که دلالت بر جرح شدید راوی دارد)

وقد روى بعض المتروکین عن مالک، عن جعفر بن محمد، عن أبیه نحوه، ووهّاه الدّارقطنیّ، وابن عدیّ.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة فی تمییز الصحابة،ج8، ص 267، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلى محمد معوض، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى - 1415 هـ .

زرقانی نیز مانند ابن حجر عسقلانی چنین می گوید:

وروى بعض المتروکین عن مالک عن جعفر بن محمد نحوه ووهاه الدارقطنی، وابن عدی.

الزرقانی المالکی، أبو عبد الله محمد بن عبد الباقی (المتوفى 1122 هـ)، شرح الزرقانی على المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، ج 4، ص 339، الناشر: دار الکتب العلمیة، الطبعة: الأولى 1417هـ-1996م.

صلابی وهابی نیز پس از نقل این روایت و اشاره به ضعف سندی آن می گوید روایت ارجح و صحیح تر آن چیزی است که در صحیح بخاری نقل شده (غضب حضرت زهراء سلام الله علیها بر ابوبکر و عدم تکلم با وی و نماز خوندن امیر المؤمنین بر پیکر ایشان):

عن مالک عن جعفر بن محمد عن أبیه عن جده على بن الحسین، قال: ماتت فاطمة بین المغرب والعشاء فحضرها أبو بکر وعمر وعثمان والزبیر وعبد الرحمن بن عوف رضی الله عنهم، فلما وضعت لیصلی علیها، قال على: تقدم یا أبا بکر، قال أبو بکر رضی الله عنه: وأنت یا أبا الحسن؟ قال: نعم، فوالله لا یصلی علیها غیرک، فصلى علیها أبو بکر رضی الله عنه ودفنت لیلاً. وجاء فی روایة: صلى أبو بکر الصدیق على فاطمة بنت رسول الله - صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - فکبر علیها أربعًا (1) , وفی روایة مسلم: صلى علیها على بن أبی طالب وهی الروایة الراجحة (2).

(1) المختصر من کتاب الموافقة: ص (68) فی سنده ضعف.

(2) مسلم رقم 1759.

الصلابی، علی محمد محمد، أسمى المطالب فی سیرة أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب، ص 153، الناشر : دار ابن کثیر، الطبعة : الثانیة، 1430 - 2009 م.

الصلابی، علی محمد محمد، أمیر المؤمنین الحسن بن علی بن أبی طالب شخصیته وعصره،ص 47، الناشر : دار ابن کثیر، الطبعة : الثانیة، 1430 - 2009 م.

اکنون ما نیز به سخن چند تن از بزرگان اهل تسنن در تضعیف شدید «عبد الله بن محمد القدامی» و نقل احادیث جعلی از مالک بن انس از سوی وی اشاره می کنیم:

عبد الله بن مُحَمَّد بن ربیعَة القدامى روى عَن مَالک أنس وَإِبْرَاهِیم بن سعد أَحَادِیث مَوْضُوعَة.

الحاکم النیسابوری، محمد بن عبد الله بن حمدویه أبو عبد الله (المتوفى 405 هـ)، المدخل إلى الصحیح، ص152، تحقیق: د. ربیع هادی عمیر المدخلی، دار النشر: مؤسسة الرسالة – بیروت،‌ الطبعة : الأولى ، 1404 هـ .

عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ ربیعَة القدامی من أهل المصیصة یروی عَن مَالک وَإِبْرَاهِیم بن سعد روى عَنهُ أهل الثغر کَانَ تقلب لَهُ الْأَخْبَار فیجیب فِیهَا کَانَ آفته انبه لَا یحل ذکره فِی الْکتب إِلَّا على سَبِیل الِاعْتِبَار وَلَعَلَّه أقلب لَهُ على مَالک أَکثر من مائَة وَخمسین حَدِیثا فَحدث بهَا کلهَا ...

التمیمی البستی، الإمام محمد بن حیان بن أحمد بن أبی حاتم (المتوفى354هـ)، المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین، ج2، ص39، تحقیق: محمود إبراهیم زاید، دار النشر: دار الوعی- حلب ، الطبعة: الأولى 1396هـ .

گذشته از ضعف شدید و بلکه موضوع و جعلی بودن این روایت در انتساب این دروغ به امام سجاد علیه السلام، حتی اگر بر فرض محال چنین انتسابی در کتب اهل سنت به امام سجاد علیه السلام صحیح می بود، از آن جا که ایشان زمان حضرت زهراء سلام الله علیها را درک نکرده اند، طبق مبانی اهل سنت این روایت قابل احتجاج نمی بود و مرسل به حساب می آمد!

پاسخ به روایت چهارم (به نقل از ابراهیم نخعی - تابعی)

سند روایت:

أَخْبَرَنَا شَبَابَةُ بْنُ سَوَّارٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الأَعْلَى بْنُ أَبِی الْمُسَاوِرِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ ...

سعد بن ناصر الشثری - محقق سَلَفی - وهابی - در تعلیق خود بر کتاب «المطالب العالیة» در مورد این روایت چنین می نویسد:

رواه ابن سعد أیضًا فی الطبقات (8/ 29) قال: أخبرنا شبابة بن سوار، حدثنا عبد الأعلی بن أبی المساور، عن حماد، عن إبراهیم به.

وسنده تالف، فیه عبد الأعلى، قال فی التقریب (332: 3737): متروک، کذّبه ابن معین.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة،ج5، ص 416 و 417، تحقیق: د. سعد بن ناصر بن عبد العزیز الشتری، ناشر: دار العاصمة/ دار الغیث، الطبعة: الأولى، السعودیة - 1419هـ .

این روایت را ابن سعد در طبقات نقل کرده است و سندش «تالف» (از الفاظی که در تضعیف بسیار شدید سند به کار می رود) است و عبد الاعلی در آن وجود دارد و در کتاب تقریب گفته است که این راوی متروک است و یحیی بن معین او را دروغگو دانسته است.

ما نیز به چند قول در مورد «عبد الاعلی بن ابی المساور» اشاره می کنیم:

وَعبد الْأَعْلَى بن أبی الْمسَاوِر لَیْسَ بِشَیْء.

یحیى بن معین أبو زکریا ( المتوفى233هـ)، تاریخ ابن معین (روایة الدوری)، ج4، ص376، المحقق: د. أحمد محمد نور سیف، الناشر: مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی، الأولى، 1399 هـ - 1979 م.

... لِأَنَّ عَبْدَ الْأَعْلَى بْنَ أَبِی الْمُسَاوِرِ مَتْرُوکٌ.

الدارقطنی البغدادی، ابوالحسن علی بن عمر (متوفاى 385هـ)، سنن الدارقطنی، ج3، ص182، حققه وضبط نصه وعلق علیه: شعیب الارنؤوط، حسن عبد المنعم شلبی، عبد اللطیف حرز الله، أحمد برهوم، الناشر: مؤسسة الرسالة، الطبعة: الأولى، 1424 هـ - 2004 م.

عبد الْأَعْلَى بن أبی الْمسَاوِر مَتْرُوک الحَدِیث.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، الضعفاء والمتروکون، ص69، المحقق: محمود إبراهیم زاید، الناشر: دار الوعی، الطبعة: الأولى، 1396 هـ .

پاسخ به روایت پنجم (به نقل از شعبی - تابعی)

سند روایت اول از شعبی از این قرار است:

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ. حَدَّثَنَا قَیْسُ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ مُجَالِدٍ عَنِ الشَّعْبِیِّ ...

سعد بن ناصر الشثری - محقق مشهور سلفی - وهابی - در مورد سند این روایت می نویسد:

عن الشعبی قال: صلى علیها -أی فاطمة- أبو بکر رضی الله عنهما. رواه ابن سعد فی الطبقات (8/ 29) قال: أخبرنا محمد بن عمر، حدثنا قیس بن الربیع، عن مجالد، عن الشعبی به.

وسنده ضعیف جدًا، فیه مجالد، وهو ضعیف، ومحمد بن عمر الواقدی وهو متروک.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة،ج5، ص 416 و 417، تحقیق: د. سعد بن ناصر بن عبد العزیز الشتری، ناشر: دار العاصمة/ دار الغیث، الطبعة: الأولى، السعودیة - 1419هـ .

ابن حجر عسقلانی - عالم بزرگ اهل سنت - نیز به «ضعف» و «انقطاع» روایت اشاره می کند:

وروى الواقدیّ، عن طریق الشّعبی، قال: صلّى أبو بکر على فاطمة، وهذا فیه ضعف وانقطاع.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة فی تمییز الصحابة،ج8، ص 267، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلى محمد معوض، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى - 1415 هـ .

زرقانی مالکی نیز کلامی مشابه ابن حجر عسقلانی دارد:

وللواقدی عن الشعبی صلى أبو بکر على فاطمة، وهذا فیه ضعف. وانقطاع.

الزرقانی المالکی، أبو عبد الله محمد بن عبد الباقی (المتوفى 1122 هـ)، شرح الزرقانی على المواهب اللدنیة بالمنح المحمدیة، ج 4، ص 339، الناشر: دار الکتب العلمیة، الطبعة: الأولى 1417هـ-1996م.

ما نیز به نقل دو قول از علمای اهل سنت در مورد واقدی و دوقول در مورد مجالد اکتفا می کنیم.

مُحَمَّد بن عمر الْوَاقِدِیّ قَاضِی بَغْدَاد عَن مَالک وَمعمر مَتْرُوک الحَدِیث مَاتَ سنة تسع وَمِائَتَیْنِ أَو بعْدهَا بقلیل.

البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (المتوفى256هـ)، الضعفاء الصغیر، ص104، تحقیق: محمود إبراهیم زاید، دار النشر: دار الوعی - حلب، الطبعة: الأولى، 1396 هـ .

مُحَمَّد بن عمر الْوَاقِدِیّ مَتْرُوک الحَدِیث.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، الضعفاء والمتروکون، ص92، المحقق: محمود إبراهیم زاید، الناشر: دار الوعی، الطبعة: الأولى، 1396 هـ .

مجالد بْن سَعِید بْن عمیر بْن ذی مران الهمدانی کوفِی کَانَ یحیى القطان یضعفه وکَانَ ابْن مهدی لا یروی عنه.

البخاری الجعفی، ابوعبدالله محمد بن إسماعیل (المتوفى 256هـ)، التاریخ الکبیر، ج8، ص9، الطبعة: دائرة المعارف العثمانیة، حیدر آباد.

مجَالد بن سعید کُوفِی ضَعِیف.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، الضعفاء والمتروکون، ص95، المحقق: محمود إبراهیم زاید، الناشر: دار الوعی، الطبعة: الأولى، 1396 هـ .

ضمنا همانطور که ابن حجر عسقلانی نیز اشاره کرده بود، این روایت دارای انقطاع است و حتی اگر بر فرض چنین قولی از شعبی صادر می شد، با توجه به این که وی زمان حادثه را درک نکرده کلامش قابلیت استناد نداشت.

سند روایت دوم از این قرار است:

فَأَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللهِ الْحَافِظُ، ثنا أَبُو بَکْرٍ أَحْمَدُ بْنُ کَامِلِ بْنِ خَلَفِ بْنِ شَجَرَةَ الْقَاضِی، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ بْنِ أَبِی شَیْبَةَ، ثنا عَوْنُ بْنُ سَلَّامٍ، ثنا سَوَّارُ بْنُ مُصْعَبٍ، عَنْ مُجَالِدٍ، عَنِ الشَّعْبِیِّ ...

در این روایت علاوه بر مشکل انقطاع و ضعف شدید «مجالد» همچون سند قبلی، نام «سوار بن مصعب» به عنوان راوی به چشم می خورد که دارای تضعیفات شدیدی می باشد.

سَمِعت یحیى یَقُول سوار بن مُصعب کوفى وَقد رَأَیْته وَلَیْسَ بِشَیْء کَانَ یجیئنا إِلَى منزلنا.

یحیى بن معین أبو زکریا ( المتوفى233هـ)، تاریخ ابن معین (روایة الدوری)، ج3، ص422، المحقق: د. أحمد محمد نور سیف، الناشر: مرکز البحث العلمی وإحیاء التراث الإسلامی، الأولى، 1399 هـ - 1979 م.

سوار بن مُصعب مَتْرُوک الحَدِیث کُوفِی.

النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (المتوفى 303 هـ)، الضعفاء والمتروکون، ص50، المحقق: محمود إبراهیم زاید، الناشر: دار الوعی، الطبعة: الأولى، 1396 هـ .

جالب آن که خود بیهقی پس از نقل این روایت می گوید قول صحیح آن چیزی است که در روایت بخاری نقل شده است مبنی بر آن که امیر المؤمنین علیه السلام حضرت زهراء سلام الله علیها را شبانه دفن کردند و به ابوبکر نیز خبر نداده و خود ایشان بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها نماز خواندند.

وَالصَّحِیحُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ الزُّهْرِیِّ، عَنْ عُرْوَةَ، عَنْ عَائِشَةَ، رَضِیَ اللهُ عَنْهَا فِی قِصَّةِ الْمِیرَاثِ، " أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى الله عَلَیهِ وَسَلَّمَ عَاشَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى الله عَلَیهِ وَسَلَّمَ سِتَّةَ أَشْهُرٍ، فَلَمَّا تُوُفِّیَتْ دَفَنَهَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُمَا لَیْلًا، وَلَمْ یُؤْذِنْ بِهَا أَبَا بَکْرٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ، وَصَلَّى عَلَیْهَا عَلِیٌّ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ " أَخْبَرَنَاهُ أَبُو عَبْدِ اللهِ الْحَافِظُ، أنبأ أَبُو بَکْرِ بْنُ إِسْحَاقَ الْفَقِیهُ، أنبأ أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، ثنا ابْنُ بُکَیْرٍ، حَدَّثَنِی اللَّیْثُ، عَنْ عُقَیْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، فَذَکَرَهُ رَوَاهُ الْبُخَارِیُّ فِی الصَّحِیحِ، عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ.

البیهقی، الحافظ أبی بکر أحمد بن الحسین (المتوفى458هـ)، السنن الکبرى، ج4، ص46، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت - لبنات، الطبعة: الثالثة، 1424 هـ - 2003 م.

پاسخ به روایت ششم (به نقل از میمون بن مهران - تابعی)

سند روایت از این قرار است:

حَدَّثَنَا أَبُو حَامِدِ بْنُ جَبَلَةَ، ثنا أَبُو الْعَبَّاسِ السَّرَّاجُ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ أَبِی رِزْمَةَ، ثنا أَبُو مُعَاوِیَةَ، ثنا الْحَجَّاجُ یَعْنِی ابْنَ تَمِیمٍ، عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ ...

در سند روایت نام «حجاج بن تمیم» به چشم می خورد که ضعیف است.

حَجَّاجُ بْنُ تَمِیمٍ جَزَرِیُّ عَنْ مَیْمُونِ بْنِ مِهْرَانَ رَوَى عَنْهُ أَحَادِیثَ لَا یُتَابَعُ عَلَى شَیْءٍ مِنْهَا.

العقیلی، ابوجعفر محمد بن عمر بن موسی (المتوفى 322هـ)، الضعفاء الکبیر، ج1، ص284، تحقیق: عبد المعطی أمین قلعجی، ناشر: دار المکتبة العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1404هـ - 1984م.

حجاج بْن تمیم.

یروی عَن میمون بن مهران روایته عنه لیس بالمستقیم.

الجرجانی، عبدالله بن عدی بن عبدالله بن محمد أبو أحمد (المتوفى365 هـ)، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج2، ص528، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود-علی محمد معوض، شارک فی تحقیقه: عبد الفتاح أبو سنة، دار النشر: الکتب العلمیة - بیروت-لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ1997م.

وأحادیثه تدل على أنه واه.

الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (المتوفى 748 هـ)، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج1، ص461، تحقیق: علی محمد البجاوی، الناشر: دار المعرفة للطباعة والنشر، بیروت - لبنان، الطبعة: الأولى، 1382 هـ - 1963 م.

علاوه بر ضعف شدید سندی این روایت، «میمون بن مهران» به عنوان راوی ماجرا اصلا آن زمان را درک نکرده است و از این جهت سند دارای ارسال نیز می باشد.

آیا بر اساس تعدد طرق و راویان می توان این روایت را تصحیح کرد؟!

ممکن است برخی از افراد کم اطلاع ادعا کنند که اگر ضعف روایات را قبول کنیم، با توجه به تعدد طرق می توان اصل ماجرای نماز خواندن ابوبکر بر پیکر حضرت زهراء سلام الله علیها را تصحیح کرد!

اولا: از میان شش روایت مورد استناد مخالفین تنها دو روایت (روایت اول و دوم) از زبان صحابه نقل شده و روایت های سوم و چهارم و پنجم و ششم از کسانی نقل شده است که اصلا زمان وقوع ماجرا را درک نکرده اند.

ثانیا: قاعده ی تقویت طرق ضعیف دارای شروط و ضوابطی است و به صورت مطلق نیست و این قواعد و ضوابط را علمای اهل تسنن در کتب علوم حدیث شرح داده اند.

خلاصه ی قاعده آن است که به منظور تقویت طُرُق ضعیف در کنار یکدیگر به هیچ وجه نباید آن طُرُقِ ضعیف دارای ضعف شدید باشند و صرفا ضعف خفیف پذیرفته است! این در حالی است که هر شش روایت مورد استناد مخالفین دارای شدیدترین ضعف های ممکن هستند و در سند آن ها راویان کذاب و وضاع وجود دارد!

وَمِنْ ذَلِکَ ضَعْفٌ لَا یَزُولُ بِنَحْوِ ذَلِکَ، لِقُوَّةٍ الضَّعْفِ وَتَقَاعُدِ هَذَا الْجَابِرِ عَنْ جَبْرِهِ وَمُقَاوَمَتِهِ. وَذَلِکَ کَالضَّعْفِ الَّذِی یَنْشَأُ مِنْ کَوْنِ الرَّاوِی مُتَّهَمًا بِالْکَذِبِ، أَوْ کَوْنِ الْحَدِیثِ شَاذًّا.

الکردی الشهرزوری، أبو عمرو عثمان بن عبد الرحمن بن عثمان (المتوفى 643هـ)، معرفة أنواع علوم الحدیث (مقدمة ابن الصلاح)، ص34، تحقیق: نور الدین عتر، ناشر: دار الفکر المعاصر - بیروت - 1397هـ - 1977م.

و از انواع ضعف، ضعفی است که به دلیل شدید بودن و ناتوانی طُرُق دیگر در برابرش قابل جبران نیست.مانند ضعفی که ناشی از اتهام راوی به کذب یا شاذ بودن حدیث می باشد.

وأما إذا کان الضعف لکون الراوی متهمًا بالکذب أو فاسقًا فلا ینجبر ذلک بمجیئه من وجه آخر.

النووی، أبو زکریا یحیى بن شرف الدین (المتوفى676هـ)، إرشاد طلاب الحقائق إلى معرفة سنن خیر الخلائق، تحقیق وتخریج ودراسة: عبد الباری فتح الله السلفی، الناشر: مکتبة الإیمان، المدینة المنورة - المملکة العربیة السعودیة، الطبعة: الأولى، 1408 هـ - 1987 م.

اما اگر ضعف به دلیل وجود راوی متهم به کذب یا فسق باشد، با نقل شدن روایت از طریق و وجهی دیگر آن ضعف جبران نمی شود.

اکنون با در نظر گرفتن این نکته ی مهم،در روایت اول راوی متهم به کذب و وضع و متروک الحدیث (از شدیدترین جرح ها) وجود دارد و در روایت دوم نیز راوی شدید الضعف (متروک الحدیث) وجود دارد.روایات سوم تا ششم نیز دارای ارسال می باشند.در نتیجه به هیچ وجه من الوجوه نمی توان از قاعده ی تعدد طرق و جبران ضعف استفاده کرد.

گذشته از این، روایت صحیح السند و معارض با ادعای مطرح شده در این روایت در کتب معتبر اهل تسنن موجود است که این نیز دلیل دیگری است بر بطلان این روایات.

جالب است که سعد بن ناصر الشثری - محقق سَلَفی وهابی - نیز در تعلیق خود بر این مجموعه روایات، تصریح می کند که به دلیل وجود ضعف شدید نمی توان آن ها را بر اساس شواهد تصحیح کرد:

وبالجملة فحدیث الباب ضعیف جدًا لا ینجبر بالشواهد، والشواهد المفرقة ضعیفة أیضًا لا تتقوى بحدیث الباب والله أعلم.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (المتوفی 852هـ)، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، ج5، ص418، تحقیق: د. سعد بن ناصر بن عبد العزیز الشتری، الناشر: دار العاصمة/ دار الغیث، الطبعة: الأولى، السعودیة - 1419هـ .

فی الجمله حدیث این باب ضعیف است و با شواهد نیز تقویت نمی گردد و شواهد جداگانه ی حدیث نیز خودشان ضعیفند و با حدیث این باب تقویت نمی شوند.والله اعلم.

ادعاهای عجیب و متعصبانه ی برخی از علمای اهل سنت!

با آن که روایات مورد استناد موضوع و شدید الضعف هستند و روایات صحیح معارض با آن ها وجود دارد (در ادامه این روایات را نقل خواهیم کرد) اما بااین حال برخی از علمای اهل تسنن در ادعاهایی عجیب قائل به نماز خواندن ابوبکر بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها شده اند!!!

ابن الجوزی در کتاب المنتظم خویش می نویسد:

وتوفیت لیلة الثلاثاء لثلاث خلون من رمضان هذه السنة وهی بنت تسع وعشرین سنة، وصلى علیها العباس، ونزل فی حفرتها هو، وعلی، والفضل.

وقال ابن عباس، وعروة: صلى علیها علی رضی الله عنه. وقال الشعبی وإبراهیم: صلى علیها أبو بکر رضی الله عنه ودفنت لیلا.

ابن الجوزی الحنبلی، جمال الدین ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (المتوفى 597 هـ)، المنتظم فی تاریخ الملوک والأمم، ج4، ص95و96، المحقق: محمد عبد القادر عطا، مصطفى عبد القادر عطا، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت، الطبعة: الأولى، 1412 هـ - 1992 م.

فاطمه در شب سه شنبه در حالی که سه روز از رمضان همان سال باقی مانده بود و در حالی که بیست و نه ساله بود از دنیا رفت و عباس بر او نماز خواند و همراه با علی و فضل وارد مدفنش شدند.

ابن عباس و عروه گفته اند: علی بر او نماز خواند و شعبی و ابراهیم نخعی گفته اند: ابوبکر بر او نماز خواند و شبانه دفن شد.

ابن الجوزی در کتاب دیگرش می نویسد:

وَمَاتَتْ فَاطِمَة بعد رَسُول الله صلى الله عَلَیْهِ وَسلم بِسِتَّة أشهر وَقیل ثَلَاثَة أشهر وَهِی بنت تسع وَعشْرین سنة وغسلها عَلیّ وَصلى عَلَیْهَا وَقیل صلى عَلَیْهَا الْعَبَّاس وَقیل صلى عَلَیْهَا أَبُو بکر

فَالْأول قَول عُرْوَة وَالثَّانِی قَول عمْرَة بنت عبد الرَّحْمَن وَالثَّالِث قَول النَّخعِیّ وَقَالَ شَیخنَا ابْن نَاصِر الْحَافِظ وَهُوَ أصح ودفنت لَیْلًا.

ابن الجوزی الحنبلی، جمال الدین ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (المتوفى  597 هـ)، تلقیح فهوم أهل الأثر فی عیون التاریخ والسیر، ص31، الناشر: شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم - بیروت، الطبعة: الأولى 1997م.

فاطمه شش ماه پس از رسول الله از دنیا رفت و گفته شده است که سه ماه پس از رسول الله از دنیا رفت و بیست و نه سال داشت و علی او را غسل داد و بر او نماز خواند و گفته شده است عباس بر او نماز خواند و گفته شده است ابوبکر بر او نماز خواند.

مورد اول نظر عروه و مورد دوم نظر عمره دختر عبد الرحمن و مورد سوم نظر ابراهیم نخعی است و استاد ما حافظ ابن ناصر گفته است این همان نظر صحیح تر است و شبانه دفن شد.

ابو مدین فاسی هم می نویسد:

فکانت أول أهله لحوقا به، کما أسر إلیها فی مرض موته صلى الله علیه وسلّم، وغسلها علی رضی الله عنه، وصلى علیها على ما قاله «عروة».

وقال النخعی: صلى علیها «أبو بکر» - رضی الله عنه- وهو الصحیح، ودفنت لیلا.

الفاسی، أبو مدین بن أحمد (المتوفى بعد 1132 هـ)، مستعذب الإخبار بأطیب الأخبار، ص117و118، الناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى - 1425 هـ / 2004 م.

فاطمه اولین کسی بود که پس از پیامبر از اهل بیت پیامبر به او ملحق شد همانطور که پیامبر این مطلب را مخفیانه در هنگام بیماریش به او گفته بود و علی او را غسل داد و آن طور که عروه گفته علی بر او نماز خواند.

ابراهیم نخعی گفته است: ابوبکر بر او نماز خواند و این همان قول صحیح است و شبانه دفن شد.

نکته ی اول: ادعای نماز خواندن عباس عموی پیامبر بر پیکر حضرت زهراء سلام الله علیها فاقد دلیل تاریخی محکم و قابل اعتناست.

نکته ی دوم: انتساب ادعای نماز خواندن ابوبکر بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها به ابراهیم نخعی و شعبی همانطور که ثابت کردیم صحیح نیست و حتی اگر صحیح می بود نیز اهمیت و ارزشی نداشت و در تعارض با روایات معتبر اهل سنت می بود.

نکته ی سوم: بعید است که این دسته از علمای اهل سنت از روایات معتبری که حتی در صحیح بخاری نیز وارد شده و خبر از غضب حضرت زهراء سلام الله علیها بر ابوبکر و نماز خواندن امیر المؤمنین علیه السلام بر پیکر مطهر ایشان می دهد بی خبر بوده باشند.آن چه که باعث شده تا به اقوال بی اعتبار و جعلی و غیر صحیح استناد کنند، تعصبات کور و پوشاندن حقایق تاریخی است.

جای تاسف دارد که همین افراد وقتی صحبت از فضائل اهل بیت علیهم السلام باشد، به دنبال کوچک ترین ضعف در روات احادیث و بررسی موشکافانه ی سندی و متنی روایات می روند اما در چنین مواقعی حتی به روایات جعلی نیز متمسک می شوند!

دفن شبانه ی حضرت فاطمه سلام الله علیها و خبر نکردن ابوبکر در روایات صحیح اهل سنت

با گشت و گذار در روایات صحیح و کتب معتبر اهل سنت در می یابیم که حضرت زهراء سلام الله علیها با غضب بر ابوبکر از از دنیا رفتند و با وی سخن هم نگفتند و امیر المؤمنین اجازه ی نماز خواندن بر پیکر ایشان را به ابوبکر نداده و خودشان بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها نماز خواندند.
برای مشاهده ی این روایات به لینک زیر مراجعه کنید:

http://al-shia.blog.ir/post/960

اعتراف علمای اهل سنت به دفن شبانه ی حضرت فاطمة سلام اله علیها و عدم حضور ابوبکر

برای مشاهده ای این روایات به لینک زیر مراجعه کنید:

http://al-shia.blog.ir/post/960

نتیجه گیری

اولا: روایات مورد استناد مخالفین مبنی بر نماز خواندن ابوبکر بر پیکر مطهر حضرت زهراء سلام الله علیها جعلی و به شدت ضعیف می باشد.

ثانیا:بر اساس روایات صحیح اهل سنت حضرت زهراء سلام الله علیها با غضب بر ابوبکر از دنیا رفتند و امیر المومنین علیه السلام بر ایشان نماز خوانده و شبانه ایشان را به خاک سپردند.

ثالثا: بنا بر اعتراف بسیاری از علمای مخالفین شیعه امیر المومنین علیه السلام بر پیکر حضرت زهراء سلام الله علیها نماز خوانده و شبانه ایشان را به خاک سپردند.

مطالب مرتبط

غضب حضرت زهراء (س) به منزله ی غضب پیامبر (ص) و مورد لعن خداوند قرار گرفتن است (مصادر اهل سنت)

http://al-shia.blog.ir/post/959

غضب حضرت زهراء (س) بر ابوبکر و دفن شبانه ی ایشان در روایات اهل سنت

http://al-shia.blog.ir/post/960

http://al-shia.blog.ir/post/961

http://al-shia.blog.ir/post/962

پاسخ به شبهه ی ادراج زهری در روایات مربوط به غضب حضرت زهراء (س) بر ابوبکر در کتب اهل سنت

http://al-shia.blog.ir/post/963

آیا بر اساس روایات اهل سنت حضرت زهراء (س) از ابوبکر راضی شدند؟!

http://al-shia.blog.ir/post/964