احمد بن حنبل،اسحاق بن راهویه و ابو حاتم رازی : از کسی که برای نقل حدیث پول می گیرد چیزی ننویسید + نمونه ی افرادی که برای نقل حدیث پول می گرفتند

جمعه, ۲۶ دی ۱۳۹۳، ۰۹:۰۳ ب.ظ

احمد بن حنبل،اسحاق بن رهویه و ابو حاتم رازی : از کسی که برای نقل حدیث پول می گیرد چیزی ننویسید + نمونه ی افرادی که برای نقل حدیث پول می گرفتند

یکی از مسائلی که برخی از روات و علمای اهل سنت دچار آن بوده اند،دریافت پول برای نقل حدیث است که برخی دیگر از علمای اهل سنت این عمل را تقبیح نموده و آن را زشت خوانده اند و گفته اند اصلا حدیث چنین فردی را نباید نوشت ! در این مطلب مخالفت های برخی علمای اهل سنت با پدیده ی شوم حدیث فروشی را بیان کرده و در پایان برخی نمونه ها را ذکر می کنیم.

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِکِ الْقُرَشِیُّ، أَخْبَرَنَا أَبُو الْفَضْلِ عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الزُّهْرِیُّ , قَالَ: قَالَ لَنَا أَبُو مُحَمَّدِ بْنُ صَاعِدٍ: ذَکَرَ سَلَمَةُ بْنُ شَبِیبٍ , قَالَ: سُئِلَ أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ: یُکْتَبُ عَمَّنْ یَبِیعُ الْحَدِیثَ؟ قَالَ: لَا , وَلَا کَرَامَةَ.

الکفایة فی علم الروایة،ج1،ص457،ح450 ط دار الهدی

سلمة بن شبیب می گوید از احمد بن حنبل در مورد کسی که حدیث را می فروشد سوال شد که آیا حدیث چنین شخصی نوشته می شود؟ احمد بن حنبل گفت : نه و این فرد و کارش کرامت و جایگاهی ندارد.

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ غَالِبٍ , قَالَ: قَرَأْتُ عَلَى أَبِی الْقَاسِمِ بْنِ النَّحَّاسِ: حَدَّثَکُمْ أَحْمَدُ بْنُ بُنْدَارِ بْنِ إِسْحَاقَ الْهَمَذَانِیُّ , قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا حَاتِمٍ الرَّازِیَّ: وَسُئِلَ عَمَّنْ یَأْخُذُ عَلَى الْحَدِیثِ , فَقَالَ: لَا یُکْتَبُ عَنْهُ.

الکفایة فی علم الروایة،ج1،ص457،ح451 ط دار الهدی

احمد بن بندار می گوید شنیدم که از ابو حاتم رازی در مورد کسی که برای نقل حدیث پول می گیرد سوال شد و او گفت : حدیث چنین فردی نوشته می شود.

خطیب بغدادی پس از نقل روایت می گوید :

إِنَّمَا مَنَعُوا مِنْ ذَلِکَ تَنْزِیهًا لِلرَّاوِی عَنْ سُوءِ الظَّنِّ بِهِ , لِأَنَّ بَعْضَ مَنْ کَانَ یَأْخُذُ الْأَجْرَ عَلَى الرِّوَایَةِ عُثِرَ عَلَى تَزَیُّدِهِ وَادِّعَائِهِ مَا لَمْ یَسْمَعْ , لِأَجْلِ مَا کَانَ یُعْطَى , وَلِهَذَا الْمَعْنَى حُکِیَ عَنْ شُعْبَةَ بْنِ الْحَجَّاجِ.

الکفایة فی علم الروایة،ج1،ص457 ط دار الهدی

این افراد از نقل حدیث افرادی که به ازای نقل حدیث پول دریافت می کنند منع کرده اند تا سوء ظنی نسبت به راوی وجود نداشته باشد چرا که برخی از افرادی که برای نقل حدیث پول دریافت می کرده اند برای این که پول بیشتری دریافت کنند به لغزش و خطا می افتادند و چیزهایی را که نشنیده بودند ادعا می کردند تا پول دریافت کنند و به همین دلیل از شعبة بن الحجاج نیز منع چنین عملی نقل شده است.

پس تا اینجا دیدید که احمد بن حنبل و ابو حاتم رازی و شعبة بن الحجاج نوشتن حدیث از چنین افرادی را منع کرده اند و احمد بن حنبل و ابو حاتم رازی در مورد این افراد گفته اند : " لا یکتب حدیثه " که این عبارت یک از تضعیفات به نسبت قوی برای راوی حدیث به شمار می رود.

همچنین ابن الصلاح نیز به منع عده ای از علماء اهل سنت از نقل احادیث چنین افرادی که پول می گیرند تا حدیث نقل کنند،اشاره می کند :

الثَّانِیَةَ عَشْرَةَ: مَنْ أَخَذَ عَلَى التَّحْدِیثِ أَجْرًا مَنَعَ ذَلِکَ مِنْ قَبُولِ رِوَایَتِهِ عِنْدَ قَوْمٍ مِنْ أَئِمَّةِ الْحَدِیثِ، رُوِّینَا عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُحَدِّثِ یُحَدِّثُ بِالْأَجْرِ، فَقَالَ: " لَا یُکْتَبُ عَنْهُ "، وَعَنْ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ، وَأَبِی حَاتِمٍ الرَّازِیِّ نَحْوُ ذَلِکَ.

مقدمة ابن الصلاح،ص118 ط دار الفکر – سوریا

دوازدهم : هر کس که برای حدیث گفتن پول و پاداشی بگیرد،گروهی از ائمه ی حدیث از قبول روایتش منع کرده اند.از اسحاق بن راهویه نقل کرده ایم که از او در مورد محدثی که برای حدیث کردن پول می گیرد سوال شد و او گفت : حدیثش نوشته نمی شود.و از احمد بن حنبل و ابو حاتم رازی هم چنین نقل شده شده است.

نکته ی دیگر آن که برخی از شیوخ و علماء و محدثینی که خودشان برای حدیث گفتن پول می گرفته اند،جواز این کار را صادر کرده اند که فضل بن دکین و علی بن عبد العزیز از این جمله اند.(علی بن عبد العزیز از جمله کسانی است که در پایان این مطلب می توانید حرص او برای پول گرفتن در ازای حدیث گفتن را مطالعه کنید) این افراد برای پول گرفتنشان دلایل و توجیهاتی را نیز تراشیده اند.به عنوان مثال به احادیثی از صحیح بخاری به منظور اجرت گرفتن برای قرآن و حدیثی در مورد ابوبکر و عاز اشاره می کنند اما جالب است بدانید ابن الجوزی ادعای این افراد را رد می کند و آنان را افرادی می خواند که طعم علم را نچشیده اند و این عمل آنان را باعث به محاق رفتن سنت پیامبر میداند.ابن الجوزی در این مورد می نویسد :

کَانَ بعض الْمُتَأَخِّرین من شُیُوخ الْمُحدثین الَّذین لم یَذُوقُوا طعم الْعلم، فَلم یُبَارک لَهُم فِیمَا سَمِعُوهُ لسوء مقاصدهم یحْتَج بِهَذَا فِی جَوَاز أَخذ الْأُجْرَة على التحدیث. وَلَا یبعد من ناقل لَا یفهم مَا ینْقل أَن یکون مبلغ علمه الِاحْتِجَاج بِمثل هَذَا، فَأَما من اطلع على سیر الْقَوْم بفهم، فَإِنَّهُ یعلم أَنه مَا کَانَ هَذَا بَینهم على وَجه الْأُجْرَة.

کشف المشکل من حدیث الصحیحین،ج1،ص15 ط دار الوطن

بعضی از متاخرین از شیوخ محدث،کسانی که طعم علم را نچشیده اند و خداوند آن چه را آن ها از حدیث شنیده اند به خاطر قصد ناپسندشان مبارک نگردانیده است،به این حدیث برای جواز اخذ پول در ازای نقل روایت احتجاج می کنند و از کسی که نمی فهمد چه می گوید و نقل می کند بعید نیست که به چنین چیزی احتجاج کند اما هر کس به سیره ی صحابه آگاه باشد می داند گه در بین آنان چیزی به نام اجرت نبوده است.

و ابن الجوزی در ادامه می نویسد :

قد علم أَن حرص الطّلبَة للْعلم قد فتر، لَا بل قد بَطل، فَیَنْبَغِی للْعُلَمَاء أَن یحببوا إِلَیْهِم الْعلم. فَإِذا رأى طَالب الْأَثر أَن الْأُسْتَاذ یُبَاع، وَالْغَالِب على الطّلبَة الْفقر، ترک الطّلب، فَکَانَ هَذَا سَببا لمَوْت السّنة، وَیدخل هَؤُلَاءِ فِی معنى {الَّذین یصدون عَن سَبِیل الله} . وَقد رَأینَا من کَانَ على قانون السّلف فِی نشر الْعلم، فبورک لَهُ فِی حَیَاته وَبعد مماته، ورأینا من کَانَ على السِّیرَة الَّتِی ذممناها، فَلم یُبَارک لَهُ على غزارة علمه، فنسأل الله عز وَجل أَن یرزقنا الْإِخْلَاص فِی الْأَقْوَال وَالْأَفْعَال، إِنَّه قریب مُجیب.

کشف المشکل من حدیث الصحیحین،ج1،ص15و16 ط دار الوطن

دانسته شده که حرص طالب علم با این کار ضعیف شده و بلکه از بین می رود.پس شایسته است که علماء علم را در نزد آنان محبوب و عزیز گردانند.پس هنگامی که طالب علم ببیند روایت و حدیث فروخته می شود با توجه به این که غالب طالبان علم فقیر هستند،علم آموزی را ترک می کنند و این باعث مرگ سنت می شود و این افراد {که برای نقل حدیث پول می گیرند} مشمول این آیه می شوند که " کسان که از راه خداوند باز می دارند " و دیده ایم کسانی که در نشر علم بر سیره ی سلف بوده اند،خداوند در مرگ و زندگی آنان برکت ایجاد کرده است و در سیره ی کسانی که برای نقل حدیث پول می گرفته اند،دیده ایم که خداوند در علم آنان برکت ایجاد نکرده پس از خدا می خواهیم که اخلاص در اقوال و افعالمان را روزی ما کند همانا او نزدیک و اجابت کننده است.

پس واضح شد که ابن الجوزی هم این افراد را کسان می داند که مخالف سیره ی سلف و صحابه عمل می کنند،طعم علم را نچشیده اند،باعث مرگ سنت می شوند،از راه خدا باز می دارند و خداوند در علم و زندگی آنان برکتی ایجاد نمی کند.

نمونه ی افرادی که برای نقل حدیث پول می گرفته اند :