حقانیت شیعه و رد شبهات

پاسخ به شبهه ی : انبیاء از خود ارثی باقی نمی گذارند (از کتب شیعه)

یکی از شبهات ضعیفی که مخالفین شیعه مطرح می کنند این است که طبق برخی روایات موجود در کتب شیعه هم ثابت می شود که انبیاء از خود ارثی باقی نمی گذارند ! اما وقتی به این روایات مراجعه می کنیم ملاحظه می کنیم که دلالت این روایات هرگز آن نیست که انبیاء از خود ارثی باقی نمی گذارند و منظور این روایات چیز دیگری است.

ابتدا شبهه را مطرح کرده و سپس پاسخ آن را می آوریم.

طرح شبهه :

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ {ثقة} عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ السَّعِیدِ {ثقة} عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى {ثقة} عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ {ثقة} عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَنْ سَلَکَ طَرِیقاً یَطْلُبُ فِیهِ عِلْماً سَلَکَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ طَرِیقاً إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضاً بِهِ وَ إِنَّهُ لَیَسْتَغْفِرُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ حَتَّى الْحُوتُ فِی الْبَحْرِ وَ فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ کَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَى سَائِرِ النُّجُومِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ وَ إِنَّ الْعُلَمَاءَ لَوَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ إِنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِینَاراً وَ لَا دِرْهَماً إِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْم‏.

بصائر الدرجات،ص3،ح2 ط مکتبة آیة الله المرعشی النجفی
الکافی،ج1،ص34،ح1 ط الاسلامیة
الامالی للصدوق،ص60،ح9 ط کتابچی
ثواب الاعمال وعقاب الاعمال،ص131 ط دار الشریف الرضی
بحار الانوار،ج1،ص164،ح2 ط دار احیاء التراث العربی (به نقل از امالی صدوق)

امام صادق (ع) از امام باقر از رسول الله (ص) نقل می کنند که پیامبر فرمودند هر کس راهی را طی کند که در آن به کسب علم می پردازد،خداوند او را در مسیر و راه بهشت قرار می دهد و فرشتگان بال های خود را با رضایت برای طالب علم می گشایند و هر آن چه در آسمان هاست و در زمین است حتی ماهی در دریا برای آن فرد طلب استغفار می کنند و برتری عالم بر عابد مانند برتری ماه شب چهارده بر سایر ستارگان است و علماء وارثان انبیاء هستند و انبیاء از خود دینار و درهمی برجای نگذاشته اند بلکه علم را از خود بر جای گذاشته اند.

حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ {ثقة} عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ {ثقة} عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ {ضعیف عامی،کذاب} وَ سِنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ {ثقة} عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ {ضعیف عامی،کذاب} عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِرْهَماً وَ لَا دِینَاراً وَ إِنَّمَا وَرَّثُوا أَحَادِیثَ مِنْ أَحَادِیثِهِمْ فَمَنْ أَخَذَ شَیْئاً مِنْهَا فَقَدْ أَخَذَ حَظّاً وَافِراً فَانْظُرُوا عِلْمَکُمْ هَذَا عَمَّنْ تَأْخُذُونَهُ فَإِنَّ فِینَا أَهْلَ الْبَیْتِ فِی کُلِّ خَلَفٍ عُدُولا یَنْفُونَ عَنْهُ تَحْرِیفَ الْغَالِینَ وَ انْتِحَالَ الْمُبْطِلِینَ وَ تَأْوِیلَ الْجَاهِلِین‏.

بصائر الدرجات،ص10،ح1 ط مکتبة آیة الله المرعشی النجفی
الکافی،ج1،ص32،ح2 ط الاسلامیة
الاختصاص،ص4 ط  الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید
وسائل الشیعة،ج27،ص78،ح33247 ط موسسة آل البیت علیهم السلام
بحار الانوار،ج2،ص92،ح21 ط دار احیاء التراث العربی (به نقل از بصائر الدرجات)

امام صادق علیه السلام فرموده اند علماء وارثان انبیاء هستند برای این که پیامبران درهم و دیناری از خود بر جای نگذاشته اند بلکه احادیثی از احادیثشان بر جای گذاشته اند که هرکس از آنها استفاده کند،بهره ی بسیاری برده است پس بنگرید که علم خود را از چه کسی می گیرید زیرا در ما اهل بیت در هر عصر جانشینان عادلى هستند که دین را از تحریف غالیان و ادعای خرابکاران و تاویل جاهلان حفظ می کنند.

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ {ثقة} عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ {ثقة} یَرْفَعُهُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِینَاراً وَ لَا دِرْهَماً وَ إِنَّمَا وَرَّثُوا أَحَادِیثَ مِنْ أَحَادِیثِهِمْ فَمَنْ أَخَذَ بِشَیْ‏ءٍ مِنْهَا فَقَدْ أَخَذَ حَظّاً وَافِراً فَانْظُرُوا عِلْمَکُمْ هَذَا عَمَّنْ تَأْخُذُونَهُ فَإِنَّ فِینَا فِی کُلِّ خَلَفٍ عُدُولًا یَنْفُونَ عَنْهُ تَحْرِیفَ الْغَالِینَ وَ انْتِحَالَ الْمُبْطِلِینَ وَ تَأْوِیلَ الْجَاهِلِین‏.

بصائر الدرجات،ص11،ح3 ط مکتبة آیة الله المرعشی النجفی


لینک شبهه از وبسایت وهابی – ناصبی شبکة الدفاع عن السنة :

هل تفرد الصدیق بحدیث إنا لا نورث وهل أخطأت الزهراء بطلبها الإرث رضی الله عنهما :

http://www.dd-sunnah.net/forum/showthread.php?t=109449


فی أصح کتب الشیعة إنا معاشر الانبیاء لانورث وقصة فدک :

http://www.dd-sunnah.net/forum/showthread.php?t=46069

الانبیاء لم یورثوا درهما ولا دینارا :

http://www.dd-sunnah.net/forum/showthread.php?t=22077

یا رافضة الانبیاء لا یورثون فهل أنتم تعقلون :

http://www.dd-sunnah.net/forum/showthread.php?t=88687

من کتب الشیعة الأنبیاء لم یورثوا دینارا و لا درهما انما ورثوا العلم :

http://www.dd-sunnah.net/forum/showthread.php?t=151229


پاسخ به شبهه :

عدم درک و فهم صحیح مخالفین از این متون باعث شده است تا معنا و مفهوم این روایات را به درستی متوجه نشوند و گمان کنند که منظور این روایات آن است که انبیاء هیچ ارث مالی و پولی از خود بر جای نمی گذارند حال آن که اصلا مقصود از این احادیث چیز دیگری است.

رفیع الدین جیلانی در شرح اصول کافی در مورد این روایت می نویسد :

 لأنّ المراد أنّهم لیسوا کأهل الدنیا یدّخرون القناطیر المقنطرة من الذهب والفضّة، لا أنّهم لا یورّثون شیئاً أصلًا ولو کان داراً أو عقاراً أو فرساً أو سلاحاً أو نحو ذلک، کما لا یخفى‏ على‏ من له بصیرة.

الذریعة إلى حافظ الشریعة،ج1،ص340 ط دار الحدیث

منظور از این روایت آن است که پیامبران مانند اهل دنیا طلا و نقره جمع آوری نمی کنند نه این که اصلا چیزی از خود به عنوان ارث باقی نگذارند هر چند که آن زمینی و یا اسبی و یا سلاحی یا مانند آن باشد همانطور که بر صاحب بصیرت پوشیده نیست.

آصف شیرازی در شرح اصول کافی می نویسد :

المراد بالعلماء الذین اقتبسوا أنوار العلوم من مشکاة النبوّة؛ یعنى لا ورثة للأنبیاء من حیث النبوّة إلّاالعلماء بقرینة قوله: (وذاک أنّ الأنبیاء لم یُورِثوا) .....

الکشف الوافی فی شرح أصول الکافی‏،ص119 ط دار الحدیث

منظور از علماء کسانی هستند که نور علم را از چراغ نبوت گرفتند یعنی انبیاء از جهت نبوت به جز علماء وارثی ندارند به قرینه ی قول (انبیاء از خود دینار و درهمی بر جای نگذاشته اند) .....

ملاحظه می فرمایید که طبق قول آصف شیرازی مقصود از ارث در این روایت اصلا ارث مالی نیست بلکه منظور ارث معنوی و علمی و آن چیزی است که انبیاء برای علمای پس از خود باقی می گذارند.

مولی صالح مازندرانی در شرح اصول کافی در مورد این روایت می نویسد :

(و ذاک أنّ الأنبیاء لم یورثوا درهما و لا دینارا) هذا ینافی ظاهرا ما دلّ من الآیات و الرّوایات على إیراثهم، و الجواب أنّ المراد أنّ الأنبیاء لم یکن من شأنهم و عاداتهم جمع الأموال و الأسباب کما هو شأن أبناء الدّنیا و هذا لا ینافی إیراثهم ما کان فی أیدیهم من الضروریّات کالمساکن و المرکوب و الملبوس و نحوها، أو المراد أنّ الأنبیاء من حیث أنّهم أنبیاء لم یورثوا ذلک یعنى أنّ إیراث النبوّة و مقتضاها لیس ذلک‏ .....

شرح الکافی- الأصول و الروضة،ج2،ص29 ط المکتبة الاسلامیة

و این قول که (انبیاء دینار و درعمی از خود بر جای نگذاشته اند) در ظاهر با آن چه که آیات و روایات بر این دلالت دارند که انبیاء از خود ارث به جا می گذارند منافات دارد و پاسخ این که منظور روایت این است که شان و منزلت انبیاء و عادت آنان این نبود که به جمع آوری اموال بپردازند آن طوری که اهل دنیا این کار را انجام می دهند و این مطلب با این که انبیاء آن چه را که از ضروریات در اختیار دارند مانند مسکن ها و مرکب ها و لباس ها و مانند آن به ارث بگذارند منافاتی ندارد و یا این که منظور روایت آن است که انبیاء از جهت نبوتشان چنین ارثی از خود بر جای نگذاشته اند و مقتضای نبوت چنین نیست ..... { یعنی این که یک نبی از جهت نبوتش،احادیث و مانند آن را از خود بر جای می گذارد و از جهت غیر نبوت و این که او هم در بسیاری امور مانند سایر انسان هاست،از خود ارث مادی نیز بر جای می گذارد }

مولی خلیل قزوینی نیر در شرح اصول کافی می نویسد :

(دِرْهَماً وَلَا دِینَاراً) أی لیسا میراث النبوّة، ولا ینافی إیراثهم الورثة المعیّنین المال.

الشافی فی شرح الکافی‏،ج1،ص293 ط دار الحدیث

این که انبیاء از خود درهم و دیناری بر جای نمی گذارند یعنی این که درهم و دینار { و مانند آن } میراث نبوت نیست و این با ارث گذاشتن انبیاء از مالشان برای وارثانشان منافاتی ندارد.

فیض کاشانی رحمة الله علیه نیز مقصود از ارث در این روایت را میراث معنوی انبیاء می داند و می نویسد :

ورثة الأنبیاء یعنی ورثهم من غذاء الروح لأنهم أولادهم الروحانیون الذین ینتسبون إلیهم من جهة أرواحهم المتغذیة بالعلم المستفاد منهم‏ .....

الوافی‏،ج1،ص142 ط کتابخانه امام امیرالمومنین علی علیه السلام

علامه ی مجلسی رحمة الله علیه نیز در توضیح این روایت نوشته اند :

قوله علیه السلام العلماء ورثة الأنبیاء: أی یرثون منهم العلوم و المعارف و الحکم، إذ هذه عمدة ما یتمتعون به فی دنیاهم، و لذا علله بقوله: إن الأنبیاء لم یورثوا درهما و لا دینارا، أی لم یکن عمدة ما یحصلون فی دنیاهم و ینتفع الناس به منهم فی حیاتهم‏ و بعد وفاتهم الدینار و الدرهم، و لا ینافی أن یرث وارثهم الجسمانی منهم ما یبقى بعدهم من الأموال الدنیویة، أو یقال وارثهم من حیث النبوة المختصة بهم العلماء فلا ینافی ذلک کون وارثهم من جهة الأنساب الجسمانیة یرث أموالهم الظاهرة، فأهل البیت علیه السلام ورثوا النبی صلى الله علیه و آله و سلم من الجهتین معا، على أنه یحتمل أن یکون الأنبیاء علیهم السلام لم یبق منهم خصوص الدینار و الدرهم بعد وفاتهم، لکن الظاهر أنه لیس المراد حقیقة هذا الکلام، بل المراد ما أومأنا إلیه من أن عمدة أموالهم و ما کانوا یعتنون به و یورثونه هو العلم، دون المال و ذکر الدینار و الدرهم على المثال‏.
و یخطر بالبال وجه آخر و هو أن یکون المراد بقوله علیه السلام: أن الأنبیاء لم یورثوا بیان الموروث فیه، لأنه علیه السلام لما قال إن العلماء ورثة الأنبیاء فکأن سائلا یسأل أی شی‏ء أورثوا لهم؟ فأجاب بأنه لم یورثوا لهم الدرهم و الدینار و لکن أورثوا لهم الأحادیث، و لذا قال أحادیث من أحادیثهم، لأن جمیع علومهم لم یصل إلى جمیع العلماء، بل کل عالم أخذ منها بحسب قابلیته و استعداده‏ .....

مرآة العقول،ج1،ص103و104 ط دار الکتب الاسلامیة

این قول امام علیه السلام که علماء وارثان انبیاء هستند یعنی این که علماء از انبیاء علوم و معارف و حکمت ها را به ارث می برند و این عمده ی چیزی است که علماء از انبیاء در دنیا استفاده می کنند و به همین دلیل در روایت گفته شده است که انبیاء از خود درهم و دیناری بر جای نگذاشته اند یعنی این که عمده ی چیزی که انبیاء در دنیا آن را به دست می آوردند و به واسطه ی آن در حیاتشان و پس از وفاتشان به مردم سود می رساندند درهم و دینار نبود و این با ارث بر جای گذاشتن انبیاء از آن چه از اموال دنیوی پس از آنان برای وارث جسمانیشان {یعنی فرزندانشان و وارثانشان} باقی می ماند منافاتی ندارد.یا اینکه در مورد روایت گفته می شود که وارث انبیاء از جهت نبوت علماء هستند و این امر با آن که انبیاء وارثانی از جهت نسب داشته باشند که اموال ظاهری آنان را به ارث ببرند منافاتی ندارد.پس اهل بیت از پیامبر از د. جهت ارث بردند. {یعنی هم میراث مالی و هم میراث معنوی} با این که ممکن است از انبیاء پس از وفاتان درهم و دیناری باقی نمانده باشد اما ظاهر روایت نشان می دهد که چنین چیزی منظور نیست بلکه مقصود روایت آن است که عمده ی چیزی که از انبیاء باقی مانده است و به آن توجه ویژه ای داشته اند،علم است نه مال و درهم و دینار به عنوان مثال ذکر شده است.
وجه دیگری در مورد منظور روایت به نظر می رسد و این است که منظور از کلام امام علیه السلام آن است که آن چه را انبیاء از خود بر جای گذاشته اند بیان کند.چرا که هنگامی که امام علیه السلام فرمودند علماء وارثان انبیاء هستند،شخصی می پرسد چه چیزی برای آنان به ارث گذاشته اند؟ و در جواب می گوید برای آنان درهم و دینار به ارث نگذاشته اند بلکه احادیث را برای آنان به ارث گذاشته اند و به همین دلیل در روایت گفته است احادیثی از احادیثشان چون که تمام علوم انبیاء به تمام علماء نمی رسد بلکه هر عالمی بر مبنای قابلیت و استعدادش مقداری از آن را می گیرد ..... { یعنی این که منظور از میراث،میراثی است که انبیاء برای علماء بر جای گذاشته اند که همان علم و احادیث است نه درهم و دینار و مال دنیا و این ارتباطی با میراث اموالشان برای وارثانشان ندارد }

و سپس در پایان،علامه ی مجلسی می گویند :

أی لم یورثوا لهم، فیشعر بأن لهم ورثة یرثون أموالهم و لکن العلماء من حیث العلم لا یرثون إلا أحادیثهم‏ .....

مرآة العقول،ج1،ص104 ط دار الکتب الاسلامیة

از عبارت " لم یورثوا " احساس می شود که انبیاء وارثانی دارند که اموال آنان را به ارث می برند اما علماء از حیث علم فقط احادیث انبیاء را به ارث می برند .....


محقق حلی نیز منظور از ارث در این روایات را ارث انبیاء برای امت هایشان می داند :

والحدیث الوارد فی ما یرثه الأنبیاء لأممهم .....

المعتبر – المحقق الحلی،ص3 ط موسسة سید الشهداء

شیخ احمد بحرانی قطیفی نیز در توضیح این روایت نوشته اند :

ومعنى أنَّهم : « لم یورّثوا دیناراً ولا دِرْهماً » أنَّهم علیهم السلام لحقارة الدنیا عندهم وإعراضهم عنها لا یعدُّون حطامها میراثاً ولا یهتمون به ، أو أنَّهم لم یجعلوا عُمدة ما یحصِّلونه فی دنیاهم وینتفع الناس به منهم فی حیاتهم وبعد وفاتهم الدینارَ    والدرهمَ.

الرسائل الاحمدیة،ص154 ط موسسة دار الکتاب

و معنای " لم یورثوا دینارا ولا درهما " این است که انبیاء علیهم السلام به دلیل کوچکی دنیا در نظرشان و اعراض آن ها از دنیا،مال دنیا را میراثی به حساب نمی آورند و نسبت به آن اهتمامی ندارند یا این که عمده ی چیزی که انبیاء آن را در دنیا به دست می آورند و در حیاتشان و پس از وفاتشان مردم از آن سود می برند دینار و درهم نیست.

حاج میرزا فتاح شهیدی تبریزی از فقهاء شیعه در مورد این روایت می نویسد :

و إنّ الأنبیاء لم یورّثوا إلى آخره إنّ الأنبیاء لیس بناؤهم على جمع المال حتّى یبقى بعدهم ویرثوه الورثة عنهم کما فی سائر آحاد النّاس بل بناؤهم على نشر العلم والأحادیث وترویج الأحکام کی ینتفع به النّاس مثل ما ینتفع الوارث من مال مورّثه.....

هدایة الطالب إلى أسرار المکاسب،ص328 ط موسسة دار الکتاب

و حدیث " ان الانبیاء لم یورثوا " یعنی این که بنای انبیاء بر جمع مال نیست که پس از آنان باقی بماند و آن را به ارث ببرند آن طوری که در سایر مردم وجود دارد بلکه انبیاء بنایشان بر نشر علم و احادیث و ترویج احکام است تا مردم از آن سود ببرند و استفاده کنند همانطوری که وارث از مال مورثش سود می برد .....

آیت الله العظمی خوئی رحمة الله علیه نیز در مورد این روایت گفته اند :

أنّ الحدیث ناظر إلى أنّ الأنبیاء لا یجمعون الدرهم والدینار وإنّما نظرهم إلى الآخرة ، ولیس نظر الحدیث إلى أنّ الأنبیاء لا یورّثون شیئاً ولو ألبسة بدنهم أو إناء دارهم أو نفس دارهم وغیرها ممّا هو ضروری الحیاة ، هذا مضافاً إلى أنّ فدک کانت نحلة لها ( علیها السلام ) وقد أعطاها النبی ( صلّى الله علیه وآله ) إیّاها فی حیاته وإنّما ادّعت الإرث بعد التنزّل عن کونه نحلة.

التنقیح فی شرح المکاسب،ج37،ص165 ط موسسة الامام الخوئی

این حدیث ناظر بر این است که انبیاء به جمع دینار و درهم نمی پردازند و نگاهشان به آخرت است و منظور حدیث این نیست که انبیاء هیچ چیز به ارث نمی گذارند حتی لباس هایشان یا ظرف های خانه شان یا خود خانه شان و هر چه غیر از این ها که برای زندگی ضروری است.این مطلب اضافه ی بر این است که فدک را پیامبر در زمان حیاتش به حضرت فاطمه بخشیده بود و حضرت فاطمه (س) بعد از این که ابوبکر قبول نکرد از طریق ارث فدک را ادعا کرد.

و همچنین آیت الله خوئی در مصباح الفقاهة گفته اند :

ولیست هی ناظرة إلى أن الأنبیاء لم یترکوا شیئا أصلا من الدار والثیاب ، بل لا ینافی بترک درهم ودرهمین ، إذ لیس ذلک من قبیل الحرص بجمع المال ، وإلا فالأئمة ( علیهم السلام ) کانوا یتملکون الدار والثیاب ویورثوها للوراث.

مصباح الفقاهة،ج3،ص288 ط مکتبة الداوری

و منظور روایت این نیست که انبیاء هیچ چیز از خانه و لباس از خود بر جای نگذاشته اند بلکه حتی روایت با این که انبیاء از خود پولی هم باقی بگذارند منافاتی ندارد و منظور آن است که انبیاء حرصی بر جمع آوری مال ندارند و الا ائمه علیهم السلام خانه و لباس داشتند و برای وارث آن را به ارث می گذاشتند.

آیت الله مکارم شیرازی نیز در مورد این روایت در تفسیر نمونه می نویسند :

از مجموع این دو حدیث چنین به نظر مىرسد که هدف اصلى این بوده که روشن سازند افتخار انبیاء و سرمایه آنها علم و دانش بوده است ، و مهمترین چیزى که از خود به یادگار گذاشتند ، برنامه هدایت بود ، و کسانى که سهم بیشترى از این علم و دانش را بر گرفتند ، وارثان اصلى پیامبرانند ، بى آنکه نظر به اموالى داشته باشد که از آنان به یادگار باقى مىماند ، بعدا این حدیث نقل به معنى شده و سوء تعبیر از آن گردیده و احتمالا جمله ما ترکناه صدقه که استنباط بعضى از روایت بوده است بر آن افزوده‌اند.

الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل،ج15،ص427

وهذا نحو قول:" الْعُلَمَاءُ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ" وَیَحْتَمِلُ قَوْلُهُ عَلَیْهِ السَّلَامَ:" إِنَّا مَعْشَرَ الْأَنْبِیَاءِ لَا نُورَثُ" أَنْ یُرِیدَ أَنَّ ذَلِکَ مِنْ فِعْلِ الْأَنْبِیَاءِ وَسِیرَتِهِمْ، وَإِنْ کَانَ فِیهِمْ مَنْ وُرِثَ مَالُهُ کَزَکَرِیَّاءَ عَلَى أَشْهَرِ الْأَقْوَالِ فِیهِ، وَهَذَا کَمَا تَقُولُ: إِنَّا مَعْشَرَ الْمُسْلِمِینَ إِنَّمَا شَغَلَتْنَا الْعِبَادَةُ، وَالْمُرَادُ أَنَّ ذَلِکَ فِعْلُ الْأَکْثَرِ.

تفسیر القرطبی،ج16،ص113 ط موسسة الرسالة

و این مانند قول پیامبر است که فرمودند : "علماء وارثان انبیاء هستند" و این احتمال وجود دارد که قول پیامبر که فرمودند "ما انبیاء از خود ارثی باقی نمی گذاریم" منظورش این باشد که سیره ی انبیاء و عمل انبیاء چنین است هر چند که در بین آن ها کسانی بوده اند که مالشان را به ارث برده اند مانند زکریاء بنا بر مشهورترین اقوال در این زمینه و این مانند این است که بگویی ما مسلمانان کارمان عبادت است و منظور آن است که این کار بیشتر مسلمانان است. { یعنی این که مسلمانان کارهای دیگری غیر از عبادت را انجام دهند را نقض نمی کند }

احمد بن عبد العزیز القصیر وهابی نیز می نویسد :

المذهب الثالث: أَنَّ الحدیث محمولٌ على أَنَّ ذلک هو الغالب من فعل الأنبیاء وسِیرَتِهم، ولا ینفی أَنْ یکون هناک من یُورَث، کزکریا علیه السلام. وهذا مذهب القاضی ابن عطیة، حیث قال - فی تفسیر قوله تعالى: (یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ) -: "والأکثر من المفسرین على أنَّه أراد وراثة المال" .....

الاحادیث المشکلة الواردة فی تفسیر القرآن الکریم،ص349 ط دار بن الجوزی

قول سوم اینکه حدیث {منظور حدیث ابوبکر از پیامبر است} محمول بر این است که این امر فعل و سیره ی غالب انبیاء است و این را نفی نمی کند که پیامبر از خود ارث بر جای بگذارد مانند زکریا علیه السلام و این عقیده ی قاضی ابن عطیه است که در تفسیرش در مورد (یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ) گفته است "اکثر مفسرین بر این عقیده اند که منظور ارث مال است" .....

تا این جا نظر علماء را ملاحظه نمودید که توضیحات کامل و جامع را در مورد روایت بیان کرده اند و مقصود اصلی روایت را روشن ساخته اند و دیدیم که روایت دلالتی بر این ندارد که انبیاء از خود ارثی بر جا نمی گذارند بلکه منظور آناست که شان و منزلت نبوت آن است که انبیاء اهتمامی بر جمع آوری مال دنیا ندارند و آن چه که برای امت خود و برای علماء بر جای می گذارند،احادیث و علم و حکمت است و در این روایات نیز به میراث معنوی انبیاء اشاره شده است که آن را برای علماء و امت به جای می گذارند و علماء آن را به ارث می برند و از آن استفاده می کنند.

چند نکته ی دیگر که لازم است به آن اشاره کنیم را برایتان بیان می کنیم.

نکته ی اول این که در بسیاری از موارد از مقدار کم و ناچیز و اندک تعبیر به هیچ می شود و این از عادات کلامی است و این روایت نیز خالی از این حالت نیست.

نکته ی دوم این که از عادات کلامی دیگر این است صاحب هر حرفه و شغل و مسولیت و کاری را (به خصوص اگر در حرفه اش سرآمد و صاحب سبک باشد) میراث دار آن حرفه و شغل می دانند و شاگردان او را نیز وارثانش می دانند.به عنوان مثال یک نجار حرفه ای و کارکشته را میراث دار نجاری می خوانند و شاگردانش را نیز وارثان او میدانند.این هرگز بدان معنا نیست که آن نجار فقط و فقط حرفه و تجاربش را به ارث می گذارد بلکه منظور آن است که چنین شخصی در مقام یک نجار برای شاگردانش و برای جامعه تجارب ارزشمندش در حیطه ی شغل خود را به جا می گذارد.حال اگر به روایت دقت کنیم می بینیم که روایت فوق نیز خالی از این استدلال و خالی از این حالت نیست.یک نبی در مقام نبوت پول و مال از خودش بر جای نمی گذارد بلکه اقوال و افعالش و حکمت ها و تعلیمات الهی از او برجای می ماند و وارثانش (یعنی علماء که قطعا در راس آنان اهل بیت هستند) آن را به ارث می برند.

نکته ی سوم این که در روایت فوق ما لفظ " لم یورثوا " را مشاهده می کنیم حال آن که در روایتی که ابوبکر به دروغ آن را به پیامبر نسبت داد لفظ " لا نورث " مشاهده می شود و بین " لم " و " لا " تفاوت قابل مشاهده ای وجود دارد.(یعنی در حدیث فوق نگفته اند که لا یورثون بلکه گفته شده است لم یورثوا) اگر در متن روایت لفظ " لا یورثون درهما ولا دینارا " وجود می داشت،این عبارت در معرض "انشاء حکم" می بود و معنایش این بود که انبیاء از خود هیچ ارثی باقی نمی گذارند یعنی همان چیزی که ابوبکر به دروغ به پیامبر نسبت داد اما لفظ " لم یورثوا " در مقام "اخبار" است یعنی این که روایت از سیره ی انبیاء خبر می دهد و این که در مقام جمع مال و منال نبودند بلکه همتشان بر ترویج علم و حکمت و معارف الهی بوده است.

نکته ی چهارم این که فرض می کنیم {فرض محال} که انبیاء در طول تاریخ حتی یک درهم و یک دینار از خود به ارث نگذاشته باشند اما باز هم این دلیلی بر این نیست که انبیاء از خود ارث به جای نمی گذارند چرا که این مانع از آن نیست که مثلا خانه ی خود و لباس هایشان و وسایلشان و اشیائی که متعلق به آنان بوده است به ارث نرسد.پس می بینیم با این حساب و با این فرض محال نیز باز وهابیون در استدلال خود به مشکل می خورند و روایت فوق و یا مشابه آن نیز هرگز اصل توریث انبیاء را رد نکرده است.

نکته ی دیگر این که از انبیاء و از جمله از پیامبر (ص) طبق کتب شیعه و سنی اشیاء و وسائلی به جای ماند که به ارث رسید.به عنوان مثال در کتاب کافی با سند صحیح آمده است که برخی وسائل رسول الله (ص) از طریق ارث به امیرالمومنین (ع) رسید :

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَى الْحَلَبِیِّ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ: تَرَکَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی الْمَتَاعِ سَیْفاً وَ دِرْعاً وَ عَنَزَةً وَ رَحْلًا وَ بَغْلَتَهُ الشَّهْبَاءَ فَوَرِثَ ذَلِکَ کُلَّهُ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع‏.

الکافی،ج1،ص234،ح3 ط الاسلامیة

امام صادق علیه السلام فرمودند: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در میان کالاى خویش شمشیرى و زرهى و نیزه‏ اى و زینى و استر {قاطر} شهبائى داشت که در ترکه او بود و همه به على بن ابى طالب علیه السلام به ارث رسید.

مطلب قابل توجه دیگر هم این که اگر انبیاء از خود هیچ ارثی و هیچ مال و منال و شیئی را بر جای نگذاشتند پس علی بن ابی طالب و عباس عموی پیامبر و همسران پیامبر چه چیزی را از ابوبکر به عنوان ارث طلب کردند ؟! خود همن مطلب نشان می دهد که اشیاء و اموالی از پیامبر (ص) باقی مانده بوده است حال چه به صورت کالا و یا چه به صورت پول.

نکته ی پنجم هم این که اصل ارث بردن انبیاء اصلی است قرآنی (ارث مالی و مادی) که حتی برخی از علماء و بزرگان اهل سنت نیز بر آن تصریح کرده اند و برای مطالعه ی بیشتر می توانید به لینک های زیر مراجعه کنید :

ارث بردن انبیاء از یگدیگر طبق آیه ی 248 سوره ی بقره (رد ادعای باطل عدم ارث به جا گذاشتن انبیاء)

http://al-shia.blog.ir/post/167

ارث بردن انبیاء مطابق آیه ی 6 سوره ی مریم (رد ادعای باطل عدم ارث به جا گذاشتن انبیاء)

http://al-shia.blog.ir/post/168

ارث بردن انبیاء طبق آیه ی 16 سوره ی نمل (رد ادعای باطل انبیاء از خود ارث به جای نمی گذارند)

http://al-shia.blog.ir/post/169

برخی دیگر از اقوال علمای اهل سنت در مورد ارث بردن انبیاء از اموال طبق قرآن کریم (رد ادعای باطل انبیاء از خود ارثی بر جای نمی گذارند)

http://al-shia.blog.ir/post/178