حقانیت شیعه و رد شبهات

ام المومنین میمونه (همسر پیامبر) : علی (ع) نه گمراه شده و نه کسی با او گمراه گشته است / تشویق به جنگیدن در کنار امیرالمومنین در جنگ صفین


در این مطلب قصد داریم تا یکی از فضائل امیرالمومنین (ع) را از لسان ام المومنین میمونه (همسر رسول خدا) برایتان بیان کنیم که هم حقانیت امیرالمومنین در برابر دشمنانشان را به اثبات می رساند و هم اشاره ای دارد به عصمت امیرالمومنین (ع).

حَدَّثَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ إِسْحَاقَ، ثنا أَبُو کُرَیْبٍ، ثنا إِبْرَاهِیمُ بْنُ یُوسُفَ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ، عَنْ جُرَیِّ بْنِ سَمُرَةَ، قَالَ: لَمَّا کَانَ بَیْنَ أَهْلِ الْبَصْرَةِ الَّذِی کَانَ بَیْنَهُمْ وَبَیْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ، انْطَلَقْتُ حَتَّى أَتَیْتُ الْمَدِینَةَ، فَأَتَیْتُ مَیْمُونَةَ بِنْتَ الْحَارِثِ وَهِیَ مِنْ بَنِی هِلَالٍ فَسَلَّمْتُ عَلَیْهَا، فَقَالَتُ: «مِمَّنِ الرَّجُلُ؟» قُلْتُ: مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ، قَالَتْ: «مِنْ أَیِّ أَهْلِ الْعِرَاقِ؟» قُلْتُ: مِنْ أَهْلِ الْکُوفَةِ، قَالَتْ: «مِنْ أَیِّ أَهْلِ الْکُوفَةِ؟» قُلْتُ: مِنْ بَنِی عَامِرٍ، فَقَالَتْ: «مَرْحًا قُرْبًا عَلَى قُرْبِ، وَرُحْبًا عَلَى رُحْبٍ فَمَجِیءُ، مَا جَاءَ بِکَ؟» قُلْتُ: کَانَ بَیْنَ عَلِیٍّ، وَطَلْحَةَ، وَالزُّبَیْرِ الَّذِی کَانَ فَأَقْبَلْتُ فَبَایَعْتُ عَلِیًّا، قَالَتْ: «فَالْحَقْ بِهِ فَوَاللهِ مَا ضَلَّ وَلَا ضُلَّ بِهِ» حَتَّى قَالَتْهَا ثَلَاثًا.

المعجم الکبیر للطبرانی،ج24،ص9و10،ح12 ط مکتبة ابن تیمیة

مجمع الزوائد ومنبع الفوائد،ج9،ص135 ط مکتبة القدسی  (رِجَالُهُ رِجَالُ الصَّحِیحِ غَیْرَ جُرَیِّ بْنِ سَمُرَةَ، وَهُوَ ثِقَةٌ )

جری بن سمرة می گوید هنگامی که بین اهل بصره و علی بن ابی طالب اختلاف رخ داده بود به مدینه و نزد میمونه بنت حارث رفتم و به او سلام کردم.او گفت : از کجا هستی ؟ گفتم از عراق.گفت : از کجای عراق ؟ گفتم از کوفه.گفت : از کجای کوفه ؟ گفتم از بنی عامر.گفت : خوش آمدی.چه شده است که اینجا آمده ای؟ گفتم : بین علی و طلحه و زبیر اختلاف است و من با علی بیعت کردم.میمونه گفت : به علی ملحق شو به خدا سوگند او نه گمراه شده است و نه کسی با او گمراه گشته است و این را سه مرتبه تکرار کرد.

سند روایت نیز معتبر است و نور الدین هیثمی آن را در مجمع الزوائد تصحیح کرده است.
ملاحظه می کنید که ام المومنین میمونه به جری بن سمره توصیه ی اکید می کند که به علی بن ابی طالب ملحق شو که او هرگز گمراه نشده و کسی نیز با او گمراه نمی شود.

صحت سند روایت :

الحسین بن اسحاق التستری (حسین بن اسحاق بن ابراهیم) :

رتبه ی این راوی در نرم افزار جوامع الکلم " ثقة " درج شده است.

الْحُسَیْن بن إِسْحَاق التسترى ذکره أَبُو بکر الْخلال فَقَالَ شیخ جلیل سَمِعت مِنْهُ سنة خمس وَسبعین وَقت خروجى إِلَى کرمان وَکَانَ عِنْده عَن أَبى عبد الله مسَائِل کبار وَکَانَ رجلا مقدما رَأَیْت مُوسَى بن إِسْحَاق القاضى یُکرمهُ ویقدمه.

المقصد الارشد،ج1،ص343 ط مکتبة الرشد

وَکَانَ مِنَ الحُفَّاظِ الرَّحَّالَةِ.

سیر اعلام النبلاء،ج14،ص57 ط موسسة الرسالة

محمد بن علاء الهمدانی، ابو کریب :

روى له :  خ م د ت س ق  ( البخاری - مسلم - أبو داود - الترمذی - النسائی - ابن ماجه )
رتبته عند ابن حجر :  ثقة حافظ
رتبته عند الذهبی :  الحافظ ، قال ابن عقدة : ظهر بالکوفة له ثلاث مئة ألف حدیث

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=6852

إبراهیم بن یوسف بن إسحاق بن أبى إسحاق السبیعى الکوفى :

روى له :  خ م د س ق  ( البخاری - مسلم - أبو داود - النسائی - ابن ماجه )
رتبته عند ابن حجر :  صدوق یهم

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=905

یوسف بن إسحاق بن أبى إسحاق السبیعى :

روى له :  خ م د ت س ق  ( البخاری - مسلم - أبو داود - الترمذی - النسائی - ابن ماجه )
رتبته عند ابن حجر :  ثقة
رتبته عند الذهبی :  حافظ

عمرو بن عبد الله بن عبید أو على أو ابن أبى شعیرة ، الهمدانى ، أبو إسحاق السبیعى الکوفى :

روى له :  خ م د ت س ق  ( البخاری - مسلم - أبو داود - الترمذی - النسائی - ابن ماجه )
رتبته عند ابن حجر :  ثقة مکثر عابد ، اختلط بأخرة
رتبته عند الذهبی :  أحد الأعلام ، و هو کالزهرى فى الکثرة

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=6155

جرى بن سَمُرَة :

2078 - جرى بن سَمُرَة یروی عَن على روى عَنهُ أَبُو إِسْحَاق الْهَمدَانِی.

الثقات لابن حبان،ج4،ص117 ط دائرة المعارف العثمانیة

الثقات ممن لم یقع فی الکتب الستة،ج3،ص164 ط مرکز النعمان للبحوث والدراسات الإسلامیة وتحقیق التراث والترجمة صنعاء، الیمن

علاوه بر ابن حبان و ابو الفداء سودونی،نور الدین هیثمی نیز او را ثقه دانسته است.

این روایت با سند دیگری نیز نقل شده که آن سند نیز معتبر است :

حَدَّثَنَا أَبُو بَکْرِ بْنُ إِسْحَاقَ، أَنْبَأَ مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَى بْنِ السَّکَنِ، ثنا الْحَارِثُ بْنُ مَنْصُورٍ، ثنا إِسْرَائِیلُ، عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ، عَنْ جُرِیِّ بْنِ کُلَیْبٍ الْعَامِرِیِّ قَالَ: لَمَّا سَارَ عَلِیٌّ إِلَى صِفِّینَ کَرِهْتُ الْقِتَالَ، فَأَتَیْتُ الْمَدِینَةَ، فَدَخَلْتُ عَلَى مَیْمُونَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ فَقَالَتْ: «مِمَّنْ أَنْتَ؟» قُلْتُ: مِنْ أَهْلِ الْکُوفَةِ، قَالَتْ: «مِنْ أَیِّهُمْ؟» قُلْتُ: مِنْ بَنِی عَامِرٍ، قَالَتْ: «رُحْبًا عَلَى رُحْبٍ، وَقُرْبًا عَلَى قُرْبٍ، تَجِیءُ مَا جَاءَ بِکَ؟» قَالَ: قُلْتُ: سَارَ عَلِیٌّ إِلَى صِفِّینَ وَکَرِهْتُ الْقِتَالَ، فَجِئْنَا إِلَى هَا هُنَا، قَالَتْ: «أَکُنْتَ بَایَعْتَهُ؟» قَالَ: قُلْتُ: نَعَمْ، قَالَتْ: «فَارْجِعْ إِلَیْهِ، فَکُنْ مَعَهُ، فَوَاللَّهِ مَا ضَلَّ، وَلَا ضَلَّ بِهِ» هَذَا حَدِیثٌ صَحِیحٌ عَلَى شَرْطِ الشَّیْخَیْنِ، وَلَمْ یُخَرِّجَاهُ.
التعلیق - من تلخیص الذهبی : 4680 - على شرط البخاری ومسلم

المستدرک علی الصحیحین،ج3،ص152،ح4680 ط دار الکتب العلمیة
اتحاف المهرة لابن حجر،ج18،ص76،ح23361 ط مجمع الملک فهد

این روایت را هم ذهبی و هم حاکم نیشابوری صحیح می دانند.

صحت سند روایت :

أَحْمد بن إِسْحَاق بن أَیُّوب بن یزِید بن عبد الرَّحْمَن بن نوح النیسابورى، أَبُو بکر بن إِسْحَاق الصبغى:

أحمد بن إسحاق بن أیوب، أبو بکر النیسابورىّ المعروف بالصبغی: فقیه شافعیّ، من أهل نیسابور.

الاعلام للزرکلی،ج1،ص95 ط دار العلم للملایین

أَبُو بَکْرٍ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ بْنِ أَیُّوبَ الصِّبْغِیُّ الْفَقِیهُ سَمِعْتُ الْحَاکِمَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ کُلَّمَا یَرْوِی عَنْهُ لِیَجْمَعَ بَیْنَ جَمَاعَةٍ یَقُولُ: وَأَبُو بَکْرٍ هُوَ الْإِمَامُ الْمُقَدَّمُ، کَانَ عَالِمًا بِالْحَدِیثِ، وَالرِّجَالِ، وَالْجَرْحِ وَالتَّعْدِیلِ، وَفِی الْفِقْهِ کَانَ الْمُشَارُ إِلَیْهِ فِی وَقْتِهِ، ثِقَةٌ مَأْمُونٌ.

الإرشاد فی معرفة علماء الحدیث،ج3،ص840 ط مکتبة الرشد

شمس الدین سخاوی نیز او را ثقة دانسته است.

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=9739

محمد بن عیسى بن السکن، أبو بکر الواسطی :

محمد بن عیسى بن السکن، أبو بکر الواسطی، یعرف بابن أبی قماش : قدم بغداد، وحدث بها عن: أبی منصور الحارث بن منصور، ومسلم بن إبراهیم، وعمرو بن عون، ومحمد بن إسنویه الواسطی، وعاصم بن علی. روى عنه: القاضی المحاملی، ومحمد بن عمرو الرزاز، وأبو عمرو ابن السماک، وأحمد بن فضل بن خزیمة، وأحمد بن سلمان النجاد، وإسماعیل بن علی الخطبی، وکان ثقة.

تاریخ بغداد،ج3،ص699 ط دار الغرب الاسلامی

الحارث بن منصور ، أبو منصور ، و یقال أبو سفیان ، الواسطى الزاهد :

رتبته عند ابن حجر :  صدوق یهم
رتبته عند الذهبی :  ثقة

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=1222

إسرائیل بن یونس بن أبى إسحاق السبیعى الهمدانى ، أبو یوسف الکوفى :

روى له :  خ م د ت س ق  ( البخاری - مسلم - أبو داود - الترمذی - النسائی - ابن ماجه )
رتبته عند ابن حجر :  ثقة تکلم فیه بلا حجة
رتبته عند الذهبی :  قال أحمد : ثقة و تعجب من حفظه ، و قال أبو حاتم : هو من أتقن أصحاب أبى إسحاق

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=982

عمرو بن عبد الله بن عبید أو على أو ابن أبى شعیرة ، الهمدانى ، أبو إسحاق السبیعى الکوفى :

روى له :  خ م د ت س ق  ( البخاری - مسلم - أبو داود - الترمذی - النسائی - ابن ماجه )
رتبته عند ابن حجر :  ثقة مکثر عابد ، اختلط بأخرة
رتبته عند الذهبی :  أحد الأعلام ، و هو کالزهرى فى الکثرة

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=6155

جرى بن کلیب النهدى الکوفى :

رتبته عند ابن حجر :  مقبول

جُرَی بْن کُلَیب، النَّهدِیّ : أُراه والد حبیب. سَمِعَ عَلِیًّا، وبَشیر بْن الخَصاصیة. قَالَ لِی أَحْمَد بْن عَبْد اللَّه حَدَّثَنَا هاشم ابن القاسم حَدَّثَنَا أَبُو جَعْفَر عَنْ قتادة عَنْ جرى بْن کلیب وکَانَ یثنی علیه خیرا حدیثه فِی أهل المدینة.

التاریخ الکبیر،ج2،ص244 ط دائرة المعارف العثمانیة

جرى بْن کُلَیْب النَّهْدِیّ یروی عَن على وَبشیر بْن الخصاصیة روى عَنهُ قَتَادَة.

الثقات لابن حبان،ج4،ص117 ط دائرة المعارف العثمانیة

http://library.islamweb.net/hadith/RawyDetails.php?RawyID=2116


همین روایت با سندی دیگر در مصنف ابن ابی شیبة نیز نقل شده که گرچه سندش ضعیف است (به دلیل ارسال) اما با وجود دو سند معتبر برای روایت، اصل موضوع ثابت است.

ذکر چند نکته ی مهم :

1. مطابق قول ام المومنین میمونه ،امیرالمومنین هیچ گاه نه خوددر گمراهی بوده اند و نه کسی به واسطه ی ایشان گمراه شده است و این یعنی امیرالمومنین علیه السلام همواره در مسیر حق قدم برداشته اند و به قول معروف هم هادی بوده اند و هم مهدی.

2. این که امیرالمومنین (ع) همواره در مسیر حق باشند لازمه اش آن است که ذره ای و لحظه ای در مسیر غیر حق نبوده باشند و لازمه ی این امر نیز عصمت است و از این طریق روایت فوق اشاره ای صریح به عصمت امیرالمومنین (ع) دارد.

3. در این بخش به ذکر برخی از اقوال علمای مخالفین که مفهوم آن با مفهوم روایت فوق همخوانی و تناسب دارد می پردازیم :

فخر رازی در تفسیرش می نویسد :

أَنَّهُ کَمَا ثَبَتَ وَحَقَّ أَنَّهُ لَیْسَ بَعْدَ الْحَقِّ .....

تفسیر الرازی (مفاتیح الغیب)،ج17،ص248 ط دار احیاء التراث العربی

همانطور که ثابت شد بعد از حق چیزی جز گمراهی وجود ندارد .....

با توجه به قول فخر رازی مبنی بر این که بعد از حق چیزی جز گمراهی نیست، پس لازمه ی این که امیرالمومنین هرگز نه در گمراهی بوده اند و نه کسی به واسطه ی ایشان گمراه شده آن است که دائما در مسیر حق باشند.

قرطبی در تفسیرش می نویسد :

وَالضَّلَالُ حَقِیقَتُهُ الذَّهَابُ عَنِ الْحَقِّ .....

تفسیر القرطبی (الجامع لاحکام القرآن)، ج8،ص337 ط دار الکتب المصریة

و ضلال (گمراهی) حقیقت خارج شدن از حق است .....

بر مبنای این کلام قرطبی و با توجه به روایت مطرح شده در ابتدای مطلب نیز نتیجه ای که به دست می آید آن است که امیرالمومنین لحظه ای از مسیر حق خارج نشده اند.