حقانیت شیعه و رد شبهات

سلام

ابن تیمیه و دهلوی شبهه ی مهمی در رابطه با معنای نفس در آیه ی مباهله مطرح کرده اند که متأسفانه پاسخ مناسبی برایش نیافتم.

پاسخ شما چیست؟

شبهه ی ابن تیمیه:

مى گوییم: قبول نداریم که براى معناى نفس وجهى جز مساوات وجود نداشته باشد، بلکه دلیلى بر این ادعا وجود ندارد و حمل آن بر این معنا ممتنع است، زیرا احدى با رسول خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم مساوى نیست، نه على ]علیه السلام[ و نه غیر او.
علاوه بر موارد بالا، این لفظ در لغت عرب نیز اقتضاى مساوات ندارد. خداى تعالى در داستان اِفک مى فرماید: (لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا وَقالُوا هذا إِفْکٌ مُبینٌ); چرا هنگامى که آن ]تهمت بزرگ[ را شنیدید، مردان و زنان مؤمن درباره خود گمان نیک نبردند و نگفتند این تهمتى آشکار ]از سوى منافقان[ است؟ در داستان بنواسرائیل نیز مى فرماید: (فَتُوبُوا إِلى بارِئِکُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ عِنْدَ بارِئِکُمْ); به سوى آفریننده خویش باز گردید و خودتان را بکشید و این در پیشگاه آفریدگارتان براى شما بهتر است. به عبارت دیگر برخى از شما بعضى دیگر را مى کشند و نفس در این آیه مساوات را ثابت نمى کند و در واقع این گونه نیست عبادت کننده گوساله، با کسى که آن را عبادت نکرده مساوى باشد.
هم چنین آنجا که خداوند مى فرماید: «وَلا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ»; یعنى بعضى از شما برخى دیگر را نکشید، هر چند با یکدیگر مساوى نیستند.
و خداى تعالى مى فرماید: (وَلا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ); یعنى برخى از شما از بعض دیگر بدگویى نکند و بر او طعن نزده و عیب جویى نکند که این نهى شامل همه مؤمنان مى شود که برخى از ایشان به برخى دیگر طعن نزنند، با این که آن ها در احکام و فضیلت مساوى نیستند و ظالم هم چون مظلوم و إمام هم چون مأموم نیست.
و از همین باب است آیه شریفه (ثُمَّ أَنْتُمْ هؤُلاءِ تَقْتُلُونَ أَنْفُسَکُمْ); یعنى بعضى از شما برخى دیگر را مى کشد.
و اگر واژه نفس در آیه (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ)، مانند این واژه در آیه «وَلا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ...» و آیه (لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا) و آیاتى از این قبیل باشد، در این آیات تساوى ثابت نمى شود، بلکه بر خلاف آن تساوى ممتنع است. از همین قبیل است (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ) در این آیه، عدم تساوى بیشتر دلالت دارد بر تساوى.
بلکه این لفظ دلالت مى کند بر مجانست و مشابهت با اشتراک در برخى امور تحقق مى یابد; مانند اشتراک در ایمان، چرا که مؤمنان در ایمان باهم برابرند و مراد از نفس در آیه (لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا) و آیه (وَلا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ) همین است.
و مشابهت با اشتراک در دین نیز تحقق مى یابد، هر چند که در بین آنان منافق نیز وجود دارد; مانند اشتراک مسلمانان در اسلام ظاهرى و چنان چه افزون بر اینها اشتراک در نسب هم باشد، تأکید در مشابهت بیشتر مى شود و قوم حضرت موسى به همین اعتبار (أَنْفُسَنا) هستند.
اما در آیه (لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا)، (أَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ); یا منظور مردانى که در دین و نسب از جنس ما هستند و مردانى که از جنس شما هستند، و یا مقصود تنها تجانس در قرابت است، چرا که مى فرماید: «أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ وَنِساءَنا وَنِساءَکُمْ»; از آن پس اولاد، زنان و مردانى را ذکر مى کند که از این مطلب استنباط مى شود که نزدیکان به ما، مردان، زنان، اولاد و بستگان را اراده کرده است و بر همین اساس حسن و حسین علیهما السلام را از فرزندان، فاطمه سلام الله علیها را از زنان و على علیه السلام را از مردان فرا خواند و نزد پیامبر خدا صلّى الله علیه وآله وسلّم در نسبت احدى نزدیکتر از این افراد نبود و آنان کسانى هستند که پیامبر کساء را بر سر آنان قرار داد.

شبهه ی دهلوی:

و نیز نفس به معنا قریب و هم نسب و هم دین و هم ملت آمده است قوله تعالى (یخرجون أنفسهم من دیارهم)1، أى اهل دینهم (وَلا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ)2، (فلَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا).3
پس حضرت امیر را چون اتصال نسبت و قرابت و مصاهرت و اتحاد دین وملّت و کثرت معاشرة و الفت بحدى بود که «علىّ منّی وأنا من علی» در حق او ارشاد شد، اگر به نفس تعبیر فرمایند چه بعید است «فلا یلزم المساواة کما لا یلزم فی الآیات المذکورة»