ولایتعهدی اکراهی امام رضا علیه السلام در حدیث معمر بن خلاد
ولایتعهدی اکراهی امام رضا علیه السلام در حدیث معمر بن خلاد
یکی از موضوعات مهم تاریخی،مساله ی ولایتعهدی امام رضا علیه الصلاة و السلام در زمان مامون عباسی لعنة الله علیه می باشد.
این مساله نه فقط در زمان اخیر که در طول تاریخ همواره به عنوان شبهه ای علیه شیعیان و مکتب اهل بیت علیهم السلام مطرح شده است که البته شیخ صدوق رحمة الله علیه یک باب از کتاب ارزشمند خویش «عیون اخبار الرضا (ع)» را به جمع آوری روایاتی از اهل بیت علیهم السلام در پاسخ به این شبهه اختصاص داده است.
در روایتی معتبر از معمر بن خلاد چنین می خوانیم:
حَدَّثَنَا أَبِی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُعَاوِیَةُ بْنُ حُکَیْمٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ لِیَ الْمَأْمُونُ یَوْماً یَا أَبَا الْحَسَنِ انْظُرْ بَعْضَ مَنْ تَثِقُ بِهِ نُوَلِّیهِ هَذِهِ الْبُلْدَانَ الَّتِی قَدْ فَسَدَتْ عَلَیْنَا فَقُلْتُ لَهُ تَفِی لِی وَ أُوَافِی لَکَ فَإِنِّی إِنَّمَا دَخَلْتُ فِیمَا دَخَلْتُ عَلَى أَنْ لَا آمُرَ فِیهِ وَ لَا أَنْهَى وَ لَا أَعْزِلَ وَ لَا أُوَلِّیَ وَ لَا أُشِیرَ حَتَّى یُقَدِّمَنِی اللَّهُ قَبْلَکَ فَوَ اللَّهِ إِنَّ الْخِلَافَةَ لَشَیْءٌ مَا حَدَّثَتْ بِهِ نَفْسِی وَ لَقَدْ کُنْتُ بِالْمَدِینَةِ أَتَرَدَّدُ فِی طُرُقِهَا عَلَى دَابَّتِی وَ إِنَّ أَهْلَهَا وَ غَیْرَهُمْ یَسْأَلُونِّی الْحَوَائِجَ فَأَقْضِیهَا لَهُمْ فَیَصِیرُونَ کَالْأَعْمَامِ لِی وَ إِنَّ کُتُبِی لَنَافِذَةٌ فِی الْأَمْصَارِ وَ مَا زِدْتَنِی مِنْ نِعْمَةٍ هِیَ عَلَیَّ مِنْ رَبِّی فَقَالَ لَهُ أَفِی لَکَ.
القمی، ابی جعفر الصدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه (متوفای381هـ)، عیون أخبار الرضا (ع)، ج2،ص 166 و 167،ح29،تحقیق: لاجوردى، مهدى، ناشر: نشر جهان - طهران، الطبعة : الأولى، سال چاپ: 1378 هـ .
معمر بن خلاد می گوید: حضرت رضا علیه السّلام بمن فرمود: روزى مأمون به من گفت: یا ابا الحسن ببین چه کسى را که مورد وثوق شما باشد میتوانى به من معرفى نمائى که او را به حکومت بعضى از این شهرهائى که بر علیه ما خرابکارى میکنند بگمارم. من گفتم: اى امیر! تو با آنچه با من عهد بستهاى وفا میکنى منهم بآنچه با تو پیمان بسته ام پایدار میمانم، من شرطم در قبول ولایتعهدى این بود که متعرّض این امور نباشم نه آمر باشم نه ناهى، نه کسى را عزل کنم و نه کسى را بکار گمارم، و یا کسى را در پى کارى گسیل بدارم، تا اینکه خداوند پیش از تو مرا از دنیا ببرد، بخدا سوگند خلافت را هیچ گاه با خود حدیث نفس نکردهام و فکر آن را در سر نپروراندهام.من در مدینه بودم با همان چهار پاى سوارى خود در کوچه هاى آن رفت و آمد میکردم، و مردم آن سامان و غیر از آنان از من حاجتشان را میخواستند، و من آنچه در توانم بود اجابت مىکردم و حاجتشان را بر مىآوردم، لذا آنان براى من مانند اعمام (عموهایم) بودند، و نامههاى من بهر کجا و هر سرزمین و هر کس که مینوشتم نافذ بود و میپذیرفتند، و شما بر من بر آنچه خداوند بمن ارزانى داشته بود چیزى نیفزودى، مأمون تصدیق کرد و گفت: من هم به آن عهدنامه وفا خواهم کرد. (ترجمه ی غفاری با اندکی تصرف)
بررسی سندی روایت
علی بن الحسین بن موسى بن بابویه القمی
أبو الحسن، شیخ القمیین فی عصره، و متقدمهم، و فقیههم، و ثقتهم.
النجاشی الأسدی الکوفی، ابوالعباس أحمد بن علی بن أحمد بن العباس (المتوفی450هـ)، فهرست أسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی،ص261، تحقیق: السید موسی الشبیری الزنجانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ .
أحمد بن إدریس بن أحمد أبو علی الأشعری القمی
کان ثقة، فقیها، فی أصحابنا، کثیر الحدیث، صحیح الروایة ...
النجاشی الأسدی الکوفی، ابوالعباس أحمد بن علی بن أحمد بن العباس (المتوفی450هـ)، فهرست أسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی،ص92، تحقیق: السید موسی الشبیری الزنجانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ .
محمد بن أحمد بن یحیى بن عمران بن عبد الله بن سعد بن مالک الأشعری القمی
أبو جعفر، کان ثقة فی الحدیث.
النجاشی الأسدی الکوفی، ابوالعباس أحمد بن علی بن أحمد بن العباس (المتوفی450هـ)، فهرست أسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی،ص348، تحقیق: السید موسی الشبیری الزنجانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ .
معاویة بن حکیم بن معاویة بن عمار الدهنی
ثقة، جلیل، فی أصحاب الرضا علیه السلام.
النجاشی الأسدی الکوفی، ابوالعباس أحمد بن علی بن أحمد بن العباس (المتوفی450هـ)، فهرست أسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی،ص412، تحقیق: السید موسی الشبیری الزنجانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ .
معمر بن خلاد بن أبی خلاد
أبو خلاد بغدادی، ثقة، روى عن الرضا علیه السلام.
النجاشی الأسدی الکوفی، ابوالعباس أحمد بن علی بن أحمد بن العباس (المتوفی450هـ)، فهرست أسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی،ص421، تحقیق: السید موسی الشبیری الزنجانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ .
