حقانیت شیعه و رد شبهات

پاسخ به یک شبهه: آیا نخستین کسی که برای شهادت امام حسین علیه السلام سیاه پوشید یزید بن معاویه بود؟!

مقدمه

یکی از شبهات نه چندان جدید و رایج مربوط به ماه محرم و مجالس عزای حسینی، استفاده از لباس سیاه در عزاداری می باشد اما ادعای نسبتا جدید و البته عجیب آن است که یزید بن معاویه را اولین سیاه پوش عزای حسینی معرفی می کند!

طرح شبهه

آیا می دانستید نخستین کسی که برای سید الشهداء (ع) سیاه پوشید یزید بود؟!

پاسخ به شبهه

در چند محور به این شبهه پاسخ می دهیم.

الف) سیاه پوشی جزئی از فرهنگ ایران و ایرانیان بوده است

با بررسی متون متعدد مرتبط با ایران باستان به این نتیجه می رسیم که سیاه پوشی در مرگ شخصیت ها یکی از آداب و رسوم مسلّم آن دوران بوده است و از جمله در ابیات متعددی از شاهنامه ی فردوسی به این نکته اشاره شده است که یک نمونه را نقل می کنیم:

سیاه پوشی در مرگ شخصیت ها در ایران باستان بر اساس شاهنامه ی فردوسی

سراسر همه کشورش مرد و زن/بهر جاى کرده یکى انجمن
همه دیده پر آب و دل پر ز خون/نشسته بتیمار و گرم اندرون
همه جامه کرده کبود و سیاه/نشسته باندوه در سوگ شاه

فردوسی، ابوالقاسم (متوفای 416 هجری قمری)، شاهنامه، دفتر یکم، تصحیح: جلال خالقی مطلق، ص124، ناشر: انتشارات مزدا - کالیفرنیا.

بنا بر این اصل سیاه پوشی در عزای بزرگان ارتباطی به شخص خاصی ندارد و حداقل در ایران جزو آداب و رسوم مردم بوده و هست.

ب) سیاه پوشی در عزای بزرگان؛ سنت اهل بیت علیهم السلام

با بررسی اخبار و روایات و گزارش های تاریخی در می یابیم که سیاه پوشی در عزای بزرگان در بین اهل بیت علیهم السلام نیز مرسوم بوده است.به جهت اختصار تنها به دو نمونه اشاره می کنیم:

قال المدائنی و لما توفی علی ع خرج عبد الله بن العباس بن عبد المطلب إلى الناس فقال إن أمیر المؤمنین ع توفی و قد ترک خلفا فإن أحببتم خرج إلیکم و إن کرهتم فلا أحد على أحد فبکى الناس و قالوا بل یخرج إلینا فخرج الحسن ع فخطبهم فقال أیها الناس اتقوا الله فإنا أمراؤکم و أولیاؤکم و إنا أهل البیت الذین قال الله تعالى فینا إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً فبایعه الناس.

و کان خرج إلیهم و علیه ثیاب سود ...

إبن أبی‌الحدید المدائنی المعتزلی، ابوحامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (المتوفى655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج16، ص22، تحقیق: محمد ابوالفضل‏ إبراهیم، الناشر: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏ - قم، الطبعة: الأولى، 1404 هـ .

مدائنی نقل کرده است که هنگامی که علی علیه السلام از دنیا رفت، عبدالله بن عباس به سوی مردم آمد و گفت: امیرالمومنین علیه السلام از دنیا رفته و خَلَفی  را از خود بر جای گذاشته که اگر بخواهید پیش شما می آید و اگر خوش ندارید نمی آید.مردم گریستند و گفتند پیش ما بیاید.در این هنگام حسن علیه السلام آمد و برای آنان خطبه ای ایراد کرد و گفت: ای مردم، تقوای الهی پیشه کنید.ما امیران شما و لی امر شما هستیم و ما همان اهل بیتی هستیم که خداوند در مورد ما فرموده است «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً».در این هنگام مردم با او بیعت کردند.

حسن علیه السلام در حالی پیش مردم آمده بود که لباسی سیاه بر تن داشت ...

... وَ یَوْمُ یُسْتَجَابُ فِیهِ الدُّعَاءُ وَ یَوْمُ الْمَوْقِفِ الْعَظِیمِ وَ یَوْمُ لُبْسِ الثِّیَابِ وَ نَزْعِ السَّوَادِ ...

ابن طاووس الحلی، ابی القاسم علی بن موسی (المتوفى664هـ)، إقبال الأعمال، ج1، ص463و464، الناشر: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة: الثانیة، 1409 هـ .

[عید غدیر] روزی است که دعا در آن مستجاب می شود و روز موقف عظیم و پوشیدن لباس پاکیزه و خوب و درآوردن لباس سیاه است ...

ج) سیاه پوشی در عزای امام حسین علیه السلام در روایات اهل بیت علیهم السلام

اما در مورد سیاه پوشی در عزای امام حسین علیه السلام به صورت خاص روایات و گزارش هاسس وجود دارد که ادعای مطرح کننده ی شبهه ی مورد بحث را به کلی رد می کند.در این محور به چند نمونه اشاره می کنیم:

حَدَّثَنِی الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ الزَّعْفَرَانِیُّ بِالرَّیِّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ النَّصِیبِیُّ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ أَخْبَرَنِی‏ الْمَشِیخَةُ أَنَّ الْمَلَکَ الَّذِی جَاءَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَخْبَرَهُ بِقَتْلِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع کَانَ مَلَکَ الْبِحَارِ وَ ذَلِکَ أَنَّ مَلَکاً مِنْ مَلَائِکَةِ الْفِرْدَوْسِ نَزَلَ عَلَى الْبَحْرِ فَنَشَرَ أَجْنِحَتَهُ عَلَیْهَا ثُمَّ صَاحَ صَیْحَةً وَ قَالَ یَا أَهْلَ الْبِحَارِ الْبَسُوا أَثْوَابَ الْحُزْنِ فَإِنَّ فَرْخَ رَسُولِ اللَّهِ ص مَذْبُوحٌ ثُمَّ حَمَلَ مِنْ تُرْبَتِهِ فِی أَجْنِحَتِهِ إِلَى السَّمَاوَاتِ فَلَمْ یَبْقَ مَلَکٌ فِیهَا إِلَّا شَمَّهَا وَ صَارَ عِنْدَهُ لَهَا أَثَرٌ وَ لَعَنَ قَتَلَتَهُ وَ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَتْبَاعَهُمْ.

القمی، أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه (المتوفى367هـ)، کامل الزیارات، ص67و68، ح3، تحقیق: عبد الحسین الأمینی، الناشر: دار المرتضویة، الطبعة: الأولى، 1356 ش.

از پیامبر خدا صلّى اللَّه علیه و آله روایت میکند که فرمود: آن ملکى که نزد پیامبر خدا آمد و آن حضرت را از قتل حسین بن على آگاه کرد ملک دریاها بود. زیرا یکى از ملائکه فردوس روى دریا نازل شد و بالهاى خود را روى آن دریا گسترانید. بعدا فریاد زد: اى اهل دریاها! لباس عزا بپوشید، زیرا فرزند رسول خدا شهید شد! سپس از خاک قبر حسین بوسیله بال‏هاى خود به آسمان‏ها برد. هیچ ملکى را ملاقات نکرد مگر اینکه آن تربت مقدس را مى‏بوئید و یک اثر از آن نزد آن ملک باقى مى‏ماند. آن ملک قاتل امام حسین را با تابعین و پیروان آنان لعنت میکرد. (برگرفته از ترجمه ی فارسی بحار الانوار اثر محمد جواد نجفی)

عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ طَرِیفِ بْنِ نَاصِحٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: لَمَّا قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع لَبِسْنَ نِسَاءَ بَنِی هَاشِمٍ السَّوَادَ وَ الْمُسُوحَ وَ کُنَّ لَا یَشْتَکِینَ مِنْ حَرٍّ وَ لَا بَرْدٍ وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَعْمَلُ لَهُنَّ الطَّعَامَ لِلْمَأْتَمِ.

برقى، احمد بن محمد بن خالد (المتوفى : 274 أو 280 هـ)، المحاسن، ج2، ص420، ح195، محقق/مصحح: محدث، جلال الدین‏، الناشر: دار الکتب الإسلامیة - قم، الطبعة : الثانیة، 1371 هـ .

عمر بن علی بن الحسین می گوید هنگامی که حسین بن علی علیه السلام به شهادت رسید زنان بنی هاشم لباس های سیاه بر تن کردند و از سرما و گرما شکایتی نمی کردند و علی بن الحسین علیه السلام برای مجلس عزاداریشان غذا درست می کرد.

فَخْرُ الدِّینِ الطُّرَیْحِیُّ فِی الْمُنْتَخَبِ، وَ غَیْرُهُ فِی غَیْرِهِ مُرْسَلًا: أَنَّ یَزِیدَ لَعَنَهُ اللَّهُ اسْتَدْعَى بِحَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ لَهُنَّ أَیُّمَا أَحَبُّ إِلَیْکُنَّ الْمُقَامُ عِنْدِی أَوِ الرُّجُوعُ إِلَى الْمَدِینَةِ وَ لَکُمْ الْجَائِزَةُ السَّنِیَّةُ قَالُوا نُحِبُّ أَوَّلًا أَنْ نَنُوحَ عَلَى الْحُسَیْنِ ع قَالَ افْعَلُوا مَا بَدَا لَکُمْ ثُمَّ أُخْلِیَتْ لَهُنَّ الْحُجَرُ وَ الْبُیُوتُ فِی دِمَشْقَ فَلَمْ تَبْقَ هَاشِمِیَّةٌ وَ لَا قُرَشِیَّةٌ إِلَّا وَ لَبِسَتِ السَّوَادَ عَلَى الْحُسَیْنِ ع وَ نَدَبُوهُ عَلَى مَا نُقِلَ سَبْعَةَ أَیَّام‏.

الطبرسی، میرزا الشیخ حسین النوری (المتوفى1320هـ)، مستدرک الوسائل، ج3، ص327، ح3702، تحقیق: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث،‌ ناشر: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث - بیروت – لبنان، الطبعة: الثانیة، 1408 هـ - 1988 م.

فخر الدین طریحی در کتابش و دیگران چنین نقل کرده اند که یزید اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را فراخواند و به ایشان گفت: کدام در نزد شما بهتر است؟ ماندن در نزد من یا برگشتن به مدینه و دریافت هدایای گرانبها؟ ایشان پاسخ دادند: دوست داریم ابتدا برای حسین علیه السلام نوحه خوانی کنیم.یزید در پاسخ ایشان گفت: هر آن چه دوست دارید انجام دهید.سپس حجره ها و خانه های دمشق برایشان خالی شد و هیچ زن هاشمی و قریشی باقی نماند مگر آن که برای شهادت حسین علیه السلام لباس سیاه بر تن کرد و بر اساس آن چه نقل شده هفت روز برای امام حسین علیه السلام عزاداری کردند.

نتیجه

الف) قدمت سیاه پوشی در مجالس عزا به قبل از اسلام برمی گردد.

ب) سیاه پوشی در سنت اهل بیت علیهم السلام وجود داشته است.

ج) سیاه پوشی در عزای امام حسین علیه السلام امری مسبوق به سابقه است و این اهل بیت امام حسین علیه السلام هستند که در عزای ایشان لباس سیاه بر تن کردند و امام سجاد علیه السلام نیز با تقریر خویش بر عمل ایشان مهر تایید زد.