حقانیت شیعه و رد شبهات

روایت معتبر "  إِنَّ فَاطِمَةَ ع صِدِّیقَةٌ شَهِیدَة " و تصریح بر شهادت حضرت زهراء (س) [مصادر شیعه]

اصل شهادت حضرت فاطمة الزهراء سلام الله علیها از امور ثابت و قطعی تاریخ می باشد که بر مبنای نقل ها و روایات و اخبار به تواتر و قطعیت می رسد و از همین رو نیازی به سیر در اسناد اخبار و مرویات کتب روایی و تاریخی برای اثبات چنین امری نداریم اما در این مطلب قصد داریم تا به یکی از روایات معتبر و صریح الدلاله در اثبات شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیها بپردازیم.

در روایتی با سند صحیح در اصول کافی آمده است :

مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ ع صِدِّیقَةٌ شَهِیدَةٌ وَ إِنَّ بَنَاتِ الْأَنْبِیَاءِ لَا یَطْمَثْن‏.

الکافی،ج2،ص489و490،ح3 ط دار الحدیث
مسائل علی بن جعفر،ص325،ح811 ط موسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث

امام کاظم علیه السلام می فرمایند : فاطمه (ع) صدیقه ی شهیده است و دختران انبیاء دچار حیض نمی شوند.

سند روایت :

سند این روایت صحیح است و علمای بسیاری نیز آن را تصحیح کرده و معتبر شمرده اند. ابتدا ما به تک تک روات اشاره کرده و سپس اقوال علماء در مورد سند حدیث را می آوریم.

7967 – 7965 – 7979 - علی بن جعفر بن محمد : بن علی بن الحسین ( ع ) یکنى أبا الحسن من أصحاب الصادق والکاظم والرضا ( ع ) - ثقة - روى عن أخیه أبی الحسن موسى ( ع ) فی کامل الزیارات وتفسیر القمی - طریق الصدوق والشیخ الیه صحیح - له روایات تقدمت بعنوان علی بن جعفر فی 7961.

المفید من معجم رجال الحدیث،ص387

9074 – 9073 – 9090 -  العمرکی بن علی : أبو محمد " بن محمد " البوفکی - من أصحاب العسکری ( ع ) - ثقة - له کتاب - کان فی خدمة أبی جعفر الثانی ( ع ) - روى بجمیع عناوینه 148 روایة أکثرها بعنوان العمرکی والعمرکی بن علی ، وروى بعنوان العمرکی ابن علی الخراسانی ، والعمرکی بن علی النیسابوری والعمرکی البوفکی والعمرکی النیسابوری والعمرکی الخراسانی - روى فی کامل الزیارات.

المفید من معجم رجاال الحدیث،ص442

11986 – 11982 – 12010 - محمد بن یحیى أبو جعفر العطار : ثقة عین - کثیر الحدیث، له کتب . قاله النجاشی - روى عنه الکلینی ، قمی ، کثیر الروایة ، قاله الشیخ - روى فی کامل الزیارات - تأتی له روایات بعنوان محمد بن یحیى العطار فی 12008 .

المفید من معجم رجال الحدیث،ص588

اکنون که صحت حدیث ثابت شد، اقوال علماء را در مورد صحت حدیث مذکور نقل می کنیم:

فرزند شهید ثانی (ابومنصور حسن بن زین الدین عاملی – متوفی 1011هـــ) این حدیث را در کتاب " منتقی الجمان " آورده و شرط کرده که صرفا احادیث صحیح و حسن را در این کتاب نقل می کند.

صحی : محمد بن یعقوب ، عن محمد بن یحیى ، عن العمرکی بن علی عن ، علی بن جعفر ، عن أخیه أبی الحسن علیه السلام قال : إن فاطمة علیها السلام صدیقة شهیدة ، وإن بنات الأنبیاء لا یطمثن.

منتقى الجمان،ج1،ص224

مجلسی اول (محمد تقی مجلسی – متوفی 1070 هـــ) در روضة المتقین می نویسد :

و فی الصحیح عن علی بن جعفر عن أخیه أبی الحسن علیه السلام قال: إن فاطمة صدیقة شهیدة و إن بنات الأنبیاء لا یطمئن‏ .....

روضة المتقین،ج5،ص342 ط کوشانپور

مجلسی دوم (محمد باقر مجلسی – متوفی 1110هـــ) می نویسد :

الحدیث الثانی صحیح‏.

مرآة العقول،ج5،ص315 ط دار الکتب الاسلامی

شیخ بهائی (متوفی 1071 هـــ) می نویسد :

وقد جاء بیان ذلک فی حدیث آخر من الحسان ( کا ) محمد بن یحیى عن العمرکی عن علی بن جعفر عن أخیه أبی الحسن علیه السلام قال إن فاطمة علیها السلام صدیقة شهیدة وأن بنات الأنبیاء لا یطمثن ( ن ) هذا الحدیث لصحة سنده واعتضاده بالروایتین المذکورتین لا یعارضه ما رواه فی الکافی أیضا بسند حسن.

مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین،ص324

آیت الله میرزا جواد تبریزی – رحمه الله – می نویسد :

وفی الجزء الثانی من نفس الباب بسند معتبر عن الکاظم ( علیه السّلام ) قال : إنّها صدِّیقة شهیدة.

الأنوار الإلهیة فیالمسائل العقائدیة،ص154 ط دار الصدیقة الشهیدة
صراة النجاة،ج3،ص441

علامه کورانی در کتاب الانتصار می نویسند :

وقال أیضاً فی تعلیقه على الخبر الصحیح المروی عن أبی الحسن علیه السلام : إن فاطمة صدیقة شهیدة .....

الإنتصار للعاملی،ج7،ص211

علامه سید جعفر مرتضی عاملی می نویسند :

وفی الصحیح : عن علی بن جعفر ، عن أخیه أبی الحسن علیه السلام ، قال : إن فاطمة صدیقة شهیدة ، وإن بنات الأنبیاء لا یطمثن.

مأساة الزهراء علیها السلام،ج1،ص100 ط دار السیرة

سید هاشم هاشمی (محقق و عالم معاصر شیعی) پس از نقل این روایت می نویسد که سندش به اتفاق ،صحیح است :

روى الشیخ الکلینی عن محمد بن یحیى ، عن العمرکی بن علی ، عن علی بن جعفر أخیه ، عن أبی الحسن علیه السلام : ( إن فاطمة صدیقة شهیدة ، وإن بنات الأنبیاء لا یطمثن ). والسند صحیح بالاتفاق .....

حوار مع فضل الله حول الزهراء،ص101

شیخ حسن العجمی – محقق و نویسنده ی برجسته ی شیعی – این روایت را تصحیح کرده و می نویسد :

ومن خصائصها علیه السلام أنها لا تطمث، فقد روى العلامة الکلینی فی الکافی بسند صحیح أن الإمام موسى بن جعفر علیه السلام قال: (إنّ فاطمة صدّیقة شهیدة، وإن بنات الأنبیاء لا یطمثن).

http://www.h-alajmi.com/news.php?newsid=101

توضیحات و شروح علماء و محققین در مورد حدیث :

نکته ی مهم این حدیث، واضح الدلاله بودن آن در مورد شهادت حضرت زهراء سلام الله علیها می باشد که امام کاظم علیه السلام با به کار بردن صفت " شهیدة " به شهادت حضرت زهراء سلام الله علیها اشاره کرده اند. (البته این مانع دلالت بر معانی دیگر این صفت نمی باشد و در درجه ی اول ما معنای ظاهری و مستقیم را اخذ می کنیم که به شهادت رسیدن حضرت فاطمه سلام الله علیها می باشد)

مجلسی اول در شرح این حدیث می نویسد :

و فی الصحیح، عن علی بن جعفر عن أخیه أبی الحسن علیه السلام قال: إن فاطمة صدیقة شهیدة و إن بنات الأنبیاء لا یطمئن و شهادتها صلوات الله علیها کانت من ضرب عمر علیه اللعنة الباب على بطنها عند إرادة أمیر المؤمنین لبیعة أبی بکر لعنه الله و ضرب قنفذ غلام عمر السوط علیها بإذنه و الحکایة مشهورة عند العامة و الخاصة .....

روضة المتقین،ج5،ص342 ط کوشانپور

و در روایت صحیح آمده است که امام کاظم فرموده اند فاطمه صدیقه ی شهیده است و دختران انبیاء دچار حیض نمی شوند. و شهادت آن حضرت صلوات الله علیها در اثر ضربه ی عمر به در و برخورد آن با شکم آن حضرت بود هنگامی که امیر المومنین را برای بیعت با ابوبکر طلب کردند و قنفذ غلام عمر با اذن وی بر حضرت زهراء (س) تازیانه زد و این حکایت در نزد عامه و خاصه مشهور است .....

همچنین مجلسی اول در شرح این روایت می نویسد :

اى صدیقه شهیده یعنى تصدیق کننده حضرت سید المرسلین صلى الله علیه و آله بر وجه کمال ، و این رتبه نیست مگر رتبه عصمت بنا بر این تفسیر نموده‌اند آن را به معصومه ، و اما شهیده نزد شیعه متواتر است از أئمة أهل البیت صلوات الله علیهم که عمر در بر شکم آن حضرت زد به شرکت قنفذ و فرزندى که حضرت المرسلین صلى الله علیه و آله او را محسن نامیده بودند ساقط شد و آن حضرت بیمار شد و از دنیا با أعلى علیین رحلت فرمودند.

لوامع صاحبقرانی،ج8،ص507

و نیز در مرآة العقول می نویسد :

ثم إن هذا الخبر یدل على أن فاطمة صلوات الله علیها کانت شهیدة و هو من المتواترات و کان سبب ذلک أنهم لما غصبوا الخلافة و بایعهم أکثر الناس بعثوا إلى أمیر المؤمنین علیه السلام لیحضر للبیعة، فأبى فبعث عمر بنار لیحرق على أهل البیت بیتهم و أرادوا الدخول علیه قهرا، فمنعتهم فاطمة عند الباب فضرب قنفذ غلام عمر الباب على بطن فاطمة علیها السلام فکسر جنبیها و أسقطت لذلک جنینا کان سماه رسول الله صلى الله علیه و آله محسنا، فمرضت لذلک و توفیت صلوات الله علیها فی ذلک المرض‏.

مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول،ج5،ص318 ط دار الکتب الاسلامی

این خبر دلالت بر این دارد که حضرت فاطمه صلوات الله علیها شهیده بوده است و این از متواترات است و دلیل این امر آن بود که هنگامی که خلافت را غصب کردند و اکثر مردم با آن ها بیعت کردند افرادی را پیش امیر المومنین فرستادند تا برای بیعت حاضر شود و ایشان امتناع کردند پس عمر آتشی را فرستاد تا خانه ی اهل بیت را بر آنان بسوزاند و خواستند که به زور وارد خانه شوند و فاطمه پیش در بود و مانع آنان شد و قنفذ غلام عمر در را به شکم حضرت فاطمه علیه السلام زد و پهلوهایش را شکست و به همین دلیل حضرت فاطمه جنینی را که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد و به دلیل این بیمار شد و در اثر این بیماری از دنیا رفت.

ملا صالح مازندرانی در شرح حدیث می نویسد :

قوله: قال ان فاطمة علیهما السلام صدیقة شهیدة) الصدیقة فعلیة للمبالغة سمیت بها لشدة تصدیقها بما جاء به أبوها، و لتصدیق قولها بالفعل و العمل، و الشهید من قتل من المسلمین فى معرکة القتال المأمور به شرعا، ثم اتسع فاطلق على کل من قتل منهم ظلما کفاطمة علیها السلام اذ قتلوها بضرب الباب على بطنها و هى حامل فسقط حملها فماتت لذلک، و سمیت شهیدة لشهادة اللّه تعالى و ملائکته لها بالجنة أو لاتصافها بالحیاة کانها شاهدة حاضرة لم تمت، أو لانها تشهد ما أعد اللّه لها من الکرامة .....

شرح الکافی للمازندرانی،ج7،ص207 ط المکتبة الاسلامیة

این قول او که فاطمه صدیقه ی شهیده است) صفت صدیقه صیغه ی مبالغه است که به جهت شدت تصدیق آن حضرت نسبت به آن چه که پدرش آورده به آن نامیده شده است و به دلیل تصدیقش نسبت به سخن پیامبر در قول و عمل. و شهید کسی از مسلمین می باشد که در میدان جنگی که شرعا به آن مامور شده کشته شود. سپس در معنای وسیع تری به کار رفته و بر هرکسی که در اثر ظلم از دنیا برود اطلاق شده است مانند فاطمه علیها السلام هنگامی که وی را با کوبیدن در به شکمش شهید کردند در حالی که او باردار بود و جنینش را سقط کرد در اثر آن از دنیا رفت. و شهیده نامیده شده به آن جهت که خداوند و ملائکه به بهشتی بودن وی شهادت داده اند یا به دلیل وصف او به حیات و زنده بودن گویی او شاهد حاضری است که از دنیا نرفته یا به این دلیل که وی آن چه که خداوند از کرامات برای وی فراهم آورده را می بیند .....

آیت الله میرزا جواد تبریزی رحمه الله می نویسد :

وهو ظاهر فی مظلومیتها وشهادتها .....

صراة النجاة،ج3،ص441
الأنوار الإلهیة فی المسائل العقائدیة،ص154 ط دار الصدیقة الشهیدة

و این حدیث در مظلومیت و شهادت حضرت زهراء (س) واضح و آشکار است .....

سید هاشم الهاشمی – محقق و نویسنده ی برجسته ی شیعی – می نویسد :

فهؤلاء ینکرون شهادة الزهراء علیها السلام یعنی ینکرون قول موسى بن جعفر علیه السلام من
أنها صدیقة شهیدة .....

حوار مع فضل الله حول الزهراء،ص31

پس این افراد (منکرین شهادت حضرت زهراء) شهادت حضرت زهراء را انکار می کنند یعنی سخن حضرت موسی بن جعفر علیه السلام را انکار می کنند مبنی بر این که او صدیقه ی شهیده است .....

ودلالة هذا الحدیث واضحة ، فإنه جاء عقیب مدح بنت النبی صلى الله علیه وآله بأنها صدیقة والاخبار بأنها شهیدة .....

حوار مع فضل الله حول الزهراء،ص101

و دلالت این حدیث واضح است و به دنبال مدح دختر پیامبر (ص) آمده که ایشان صدیقه است و اخبار مبنی بر این که وی شهیده است .....

نکته ی پایانی آن که برخی از معاندین سعی بر این دارند که معنای صفت " شهیدة " در حدیث مذکور را حمل بر غیر ظاهرش کرده و منکر شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیها شوند ! به عنوان مثال ادعا می کنند که :

صفت " شهیدة " به معنای " شهید " به کار رفته در آیه ی 69 سوره ی نساء می باشد که می گوید :

وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا

و همچنین آیه ی 89 سوره ی نحل :

وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلَاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ

و در ادامه می گویند شهادت بر امت بالاتر از شهادت به معنای از دنیا رفتن در اثر جنگ و قتال می باشد و صفتی است از صفات الهی :

إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدًا  [نساء،33]

و همچنین صفت انبیاء الهی است :

فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَجِئْنَا بِکَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِیدًا  [نساء،41]

چنین افرادی قصد دارند تا با حمل صفت " شهیدة " بر معنای غیر ظاهری آن، به طور کلی منکر شهادت حضرت فاطمة سلام الله علیها شده و این صفت را صرفا در معنای شاهد بر امت بودن به کارببرند !

پاسخی کوتاه [1] :

الف) علمای عامه و خاصه تصریح کرده اند که کلمه ی " شهید " در اصل به معنای کسی است که در راه خدا کشته می شود. به عنوان نمونه :

والشَّهِیدُ فِی الأصْل مَنْ قُتِل مُجاَهدا فِی سَبِیلِ اللَّهِ، ویُجْمع عَلَى شُهَدَاءَ، ثُمَّ اتُّسِع فِیهِ فأُطْلق عَلَى مَن سمَّاه النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مِنَ المبْطُون، والغَرِق، والحَرِق، وصاحِبِ الهَدْم، وَذَاتِ الجَنْبِ وَغَیْرِهِمْ.

النهایة فی غریب الحدیث والأثر،ج2،ص513 ط المکتبة العلمیة

الشَّهِید فِی الشَّرْعِ؛ (القَتِیل فِی سَبِیلِ اللهِ) .....

تاج العروس من جواهر القاموس،ج8،ص254 ط دار الهدایة

پر واضح است که حمل این کلمه بر معانی غیر ظاهری اش نیازمند قرینه و شاهد می باشد که غالبا وقتی این کلمه به معنای شاهد بودن به کار می رود، همراه با لفظ " علی " می باشد. (شهید علی فلان، شهداء علی الناس)

ب) برخی درمقام انکار، به این آیه استناد کرده بودند :

وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا  [نساء،69]

عجیب آن است که در این آیه دلیلی مبنی بر این که لفظ " شهداء " به معنای شاهد بر مردم باشد وجود ندارد ! چه کسی گفته که این صفت در آیه ی مذکور در این معناست ؟! اتفاقا اصح و اقرب به ذهن آن است که در این آیه " شهداء " به معنای کشته شن در راه خداوند به کار رفته چرا که کلمات " النبیین " و " الصدیقین " در کنار آن آمده و نمی تواند به معنای انبیائی باشد که شاهد بر امت هستند بلکه منظور کسانی است که در راه خدا کشته شده اند.

ج) نکته ی دیگر آن که جزم و یقین داشتن مبنی بر این که مقصود آیه ی فوق فقط و فقط شاهد بودن بر امت می باشد بی جهت است ! حتی اگر آیه ی مذکور چنین منظوری داشت، چه دلیلی برای حصر معنای حدیث در این مقصود و منظور داریم ؟!

د) بسیاری از علماء و محققین در چنین مواردی، برای حمل یک کلمه و عبارت بر معنای غیر ظاهری آن طلب دلیل مفید یقین می کنند. سوال ما آن است که دلیل مفید بر یقین برای حمل معنای " شهیدة " در حدیث مذکور بر شاهد و ناظر چیست ؟

هـــ) اما برخی به این آیه استدلال کرده اند :

وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلَاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ  [نحل،89]

بسیار واضح است که در آیه ی فوق مقصود از شهادت، شهادت بر مردم می باشد (شَهِیدًا عَلَى هَؤُلَاءِ) . حال چه قرینه و شاهدی وجود دارد که ثابت کند در حدیث صحیح ذکر شده نیز کلمه ی " شهیدة " در این معنا به کار رفته ؟! به خصوص این که گفتیم غالبا برای شاهد بر امت بودن ،این لفظ به صورت " شهید علی فلان " به کار می رود. (مانند همین آیه)

و)  ما قرائن قوی و محکم داریم که ثابت می کند مقصود از " شهیدة " در این حدیث به معنای کشته شدن در راه خداست. سقط جنین، هجوم به خانه ی وحی، غضب حضرت زهراء، پشیمانی خلیفه ی اول، اعترافات برخی از مخالفین و ... همه و همه قرائنی محکم مبنی بر این حقیقت انکار ناپذیر هستند.

سوال ما آن است که چرا این افراد به این قرائن استدلال نمی کنند ؟! چرا از آیات قرآنی ای که لفظ شهادت صریحا در معنای کشته شدن در راه خدا به کار رفته به عنوان قرینه و شاهد استفاده نمی کنند ؟! أین الإنصاف ؟!

ز)  به کار رفتن کلمه ی " شهیدة " در معنای کشته شدن در راه خدا، منافاتی با ناظر و شاهد بودن بر امت ندارد و به معنای نفی و سلب آن از حضرت فاطمه (س) نیست. چرا که تمام این ها قابل جمع بوده و می توانیم بگوییم حضرت فاطمه سلام الله علیها هم " شهیدة " به معنای ناظر و شاهد بر امت هستند و هم " شهیدة " به معنای کسی که در راه خدا کشته شده است.

ح) صفت " شهید " برای سائر معصومین علیهم السلام – همچون امام حسین علیه السلام – نیز به کار رفته و در آن جا کسی معترض نشده که این لفظ صرفا به معنای شاهد بر امت می باشد اما به حضرت صدیقه ی طاهره – سلام الله علیها – که می رسد گویی داستان عوض می شود ! استفاده از این لفظ برای سایرین آن هم در معنای " کشته شدن در راه الله " قرینه ی محکم دیگری است برای اثبات مقصود ما.

ط)  سخن گفتن از شهادت ائمه و معصومین به معنای " کشته شدن در راه خداوند " کمتر از بحث شهادت به معنای شاهد و ناظر بودن نیست به خصوص در مورد عامه ی مردم که با ذکر مصائب و چنین حقایقی بیشتر متنبه شده و تحت تاثیر قرار می گیرند. بنا براین چنین استدلالی که چون شاهد و ناظر بر امت بودن بالاتر از کشته شدن در راه خداست و نباید چنین صفتی را حمل بر کشته شدن در راه خدا کرد چندان صحیح نمی باشد.

نتیجه :

الف) روایت مذکور، روایتی صحیح می باشد.

ب) روایت مذکور در درجه ی اول صراحتا دلالت بر شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیها دارد.

[1] با استفاده از " خلفیات کتاب مأساة الزهراء "

السلام علیک یا فاطمة الزهراء

رونوشت :

ندای سنت | پایگاه رسمی حوزه علمیه دارالعلوم زنگیان سراوان

اسلام تکس | بانک مقالات اسلامی و پاسخ به شبهات

کتابخانه عقیده

* به دلیل سوء استفاده ی عده ای از مطالب موجود در وبلاگ، از این پس نقل مطالب صرفا با ذکر منبع (به صورت درج لینک) مجاز بوده و در غیر این صورت شرعا حرام می باشد.